Tín ngưỡng Việt Nam
344
Ta vẫn thường cho rằng bánh trôi và bánh chay là bắt chước
người Trung Hoa, nhưng theo các cụ bánh trôi, bánh chay, ta
có từ đời Hùng Vương, và tục làm bánh trôi nhắc lại sự tích
trăm trứng trăm con.
Trước đây, mỗi khi Hội đền Hùng vào ngày mồng 10 tháng
ba, cũng như ngày hội đền Hát Môn, nơi thờ Hai Bà Trưng
vào ngày mồng 5 tháng ba, dân làng đều làm một mâm bánh
trôi 100 chiếc để cúng, cúng xong chia đôi, đem 50 chiếc thả
xuống sông đặt trên bè sen, có 50 chiếc đem đặt lên núi để
nhắc lại tích cũ 50 con vua Lạc Long Quân theo mẹ lên núi,
và 50 con theo cha xuống biển.
những chiếc bánh trôi này, người ta tranh nhau giành lấy
sau khi đã thả bè sen xuống sông hoặc đặt lên núi vì người
ta tin rằng ăn những bánh trôi này sẽ được phước.
Bánh trôi làm bằng bột nếp nhào nặn với nước trong có
nhân bằng đường phèn. Bánh nặn xong, được thả vào nồi
nước sôi. Bánh chìm xuống rồi nổi lên, ba chìm bảy nổi chín
lênh đênh thì vớt ra bày vào đĩa
Bánh chay cũng làm bằng bột nếp nhào nặn với nước và
cũng có nhân, nhưng nhân bằng đậu xanh nấu chín, bỏ vỏ, giã
nhỏ. Bánh chay làm xong cũng thả vào nước như bánh trôi,
và cũng đợi bánh chìm xuống, nổi lên mấy lần mới vớt ra.
Bánh chay không bày ra đĩa mà để vào bát và có đổ nước
đường ở ngoài.
Hai thứ bánh tuy cùng làm bằng bột gạo nếp, nhưng mỗi
thứ có mỗi vị và mỗi thứ ăn mỗi ngon riêng.
Trước đây, ta không ăn bánh trôi bánh chay trước ngày
mồng ba tháng ba, vì ngày hôm đó, bánh mới bắt đầu cúng
tổ tiên, cũng như mới cúng Thổ công. Vì lòng kính trọng
đối với thần linh và tổ tiên, mỗi khi tới một mùa nào, có
thực phẩm gì của mùa đó, người ta không ăn nếu chưa làm
lễ cúng. Bánh trôi, bánh chay cũng vậy, là của mới, của mùa
trôi nước, người ta đợi cúng trước rồi mới ăn sau.
