110
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
Đến đời nhà Đường phía Nam Trung Hoa mới bắt đầu xuất hiện mái cong
và ảnh hưởng ấy lan dần lên miền Bắc nước Tàu.
Đến đời nhà Tống những mái cong đã rõ rệt lắm và phổ biến khắp Trung
Hoa. Thời kỳ này, những họa phẩm của Trang Chu Tuân cũng có ghi.
Nhận xét trên rất đúng, nhưng dù sao thì những mái đình cong, tuy nguồn
gốc Anh-đô-nê-diêng nhưng có lẽ đã xuất hiện ở Trung Hoa trước, rồi sau
từ Trung Hoa mới truyền sang Việt Nam.
Mái đình thường lợp ngói, loại ngói bằng đặc biệt Việt Nam gọi là ngói
mấu, vì có một mấu để móc vào rui mè. Cũng có nơi dùng ngói ống hoặc
ngói máng. Ngói ống của người Trung Hoa, ngói máng của ta sáng chế bằng
cách thay đổi hình thể ngói ống đem phối hợp với mấu của ta. Ngói máng
còn gọi là ngói âm dương.
Thời pháp thuộc, những ngôi đình mới dựng hoặc sửa chữa lại, dùng cả
kiểu ngói mới của Pháp.
Lợp đình cũng như lợp các nơi thờ tự khác, đền miếu v.v... thường lợp hai
lần ngói, một lượt ở dưới gọi là ngói chiếu có trang trí sơn phết, và một lượt
ở trên gọi là ngói phủ. Lợp hai lần ngói, mái đình rất nặng và sự kiện này cốt
để chống đỡ cuồng phong thường xảy ra và đã từng cuốn theo cả những
mái nhà lợp nhẹ.
KIẾN TRÚC NHÀ SÀN
Đình làm theo kiểu nhà sàn, suốt từ đình trong cho tới đình ngoài, duy
nơi tiền tế, chỗ cử hành tế lễ, trước bàn thờ là không có sàn và ở liền ngay ở
mặt đất. Nơi này ở hai bên đi lên tả gian và hữu gian có bực. Có lẽ vì lý do
cung kính, khi tế lễ các quan viên phải đứng dưới thấp nên nơi tiền tế này
không làm sàn.
Tam quan đình cũng không có sàn, và tại những ngôi đình có nhà hậu,
nhà hậu cũng không làm sàn.
NHÀ HẬU
Không phải đình làng nào cũng có nhà hậu. Nhà hậu ở mé sau ngôi đình
chính, sau hậu cung, cách hậu cung bởi một sân hậu.
Nhà hậu là nơi thờ Thổ công, bộ hạ của đức Thành hoàng và cũng là nơi
thờ các người cúng hậu vào đình.
Đình Kim làng Thị Cầu - Bắc Ninh (Hà Bắc) có một nhà hậu rất rộng và
một sân hậu to gần bằng sân trước.
