NGHỆ NHÂN VÀ NGƯỜI ĐƯƠNG THỜI BULGAKOV
TT – Đọc lại Nghệ nhân và Margarita vừa được tái bản, nhân kỷ niệm lần thứ 115 ngày sinh
Bulgakov, người đọc bắt gặp mấy dòng của tác giả bài thơ Đợi anh về – K. Simonov: “Bulgakov có
ba tài năng cùng song hành suốt đời tranh đoạt nhau vị trí số 1: đó là tài năng của nhà văn trào
phúng, tài năng của nhà văn giả tưởng và tài năng của nhà văn hiện thực”.
B
ulgakov viết
Nghệ nhân và Margarita
trong 12 năm (1928-1940)
với cái tên dự định là Tiểu thuyết về Quỷ sứ, từng bị xé, bị đốt, viết đi viết lại
bảy lần. Một cuốn sách không dễ đọc nhưng có sức cuốn hút và ám ảnh kỳ
lạ. Không dễ đọc, trước hết vì độ dày của nó (gần 800 trang khổ lớn), vì hệ
thống nhân vật đông đảo (506 nhân vật), nhưng chủ yếu vì nó không tầm
thường, không chỉ là kiểu “Tiểu thuyết trong Tiểu thuyết” mà nhân vật, sự
kiện của hai Tiểu thuyết cách nhau đến… 1.900 năm, lại thực – hư lẫn lộn…
Tuy vậy, nó vẫn cuốn hút vì cách viết mới lạ, vì độc giả như được sống,
được bay lượn trong một thế giới khác – với cách phù phép của Nhà hắc ảo
thuật Voland từ nước ngoài đến, các nhân vật có thể tàng hình, hóa thân, bay
khắp nơi, trò chuyện với người đã chết…
* * *
T
iểu thuyết
Nghệ nhân và Margarita
hấp dẫn, giàu tính trí tuệ còn vì
đề tài mà Nghệ nhân (nhân vật chính của
Nghệ nhân và Margarita
và là
“cái tôi thứ hai” của tác giả) chọn để viết cuốn tiểu thuyết chính là câu
chuyện đã xảy ra 1.900 năm trước với hai nhân vật chính là quan Tổng trấn
Pontius Pilate và Jesus Christ. Đã có nhiều tác phẩm văn học dựa vào các sự
kiện trong Kinh Thánh, nhưng Bulgakov chỉ tập trung xoay quanh tâm trạng
của Pilate trước và sau khi chàng trai quê ở Nazareth bị hành hình trên núi
Trọc. Quan Tổng trấn tuy có thiện cảm với “nhà triết học lang thang rách
rưới”, từng muốn cứu chàng khỏi tội chết (bằng cách gợi ý cho chàng chối
