50
NHỮNG LỜI DỐI GIAN NGỌT NGÀO
Xung đột nhận thức
M
ột con cáo bò đến bên một cây nho. Nó ngắm nghía những quả nho tím
to căng, chín mọng với ánh mắt thèm thuồng. Nó đặt hai hàng móng vuốt
lên thân cây nho, vươn cao cổ lên, và cố gắng với lấy những quả nho, nhưng
chúng ở quá cao. Tức giận, nó thử lại vận may một lần nữa. Nó nhảy tót lên,
nhưng móng vuốt của nó chỉ cào được vào không trung. Đến lần thứ ba thì
nó dùng hết sức bình sinh mà nhảy - nhảy mạnh đến nỗi ngã uỵch xuống đất.
Vẫn chẳng có chiếc lá nào rung rinh. Con cáo bèn hếch mũi mà rằng:
“Chùm nho kia thậm chí còn chưa chín. Tại sao ta lại muốn ăn nho chua cơ
chứ?” Và ngẩng cao đầu, nó sải bước trở về rừng.
Nhà thơ Hy Lạp Aesop đã viết câu chuyện ngụ ngôn này để mô tả một
trong những lỗi lý luận thông thường nhất. Đã có sự mâu thuẫn xảy ra khi
con cáo quyết định làm một việc và sau đó lại không hoàn thành được nó.
Nó có thể giải quyết được xung đột này bằng một trong ba cách: (a) làm
cách nào đó tóm lấy chùm nho, (b) thừa nhận rằng kỹ năng của nó còn thiếu
sót, (c) diễn giải lại chuyện đã xảy ra từ đầu. Lựa chọn cuối cùng chính là
một ví dụ của xung đột nhận thức, hay nói cách khác, chính là giải pháp.
Giả sử bạn mua một chiếc xe mới. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau bạn lại
hối hận vì lựa chọn đó: động cơ xe gây tiếng ồn giống như máy bay lúc cất
cánh và chỗ ngồi của tài xế thì không thoải mái. Bạn sẽ làm gì? Trả lại chiếc
xe có nghĩa là thừa nhận sai lầm của mình (bạn không muốn vậy!) và dù sao
thì, hãng xe hẳn sẽ không hoàn lại toàn bộ số tiền. Vì vậy bạn tự nhủ với
mình rằng tiếng ồn động cơ và chỗ ngồi không thoải mái là những đặc điểm
