hạn: “Chris năm nay ba mươi lăm tuổi. Điều gì có khả năng xảy ra cao hơn?
(a) Chris làm việc cho một ngân hàng hoặc (b) Chris làm việc cho một ngân
hàng ở New York, nơi văn phòng của anh nằm trên tầng hai mươi tư, nhìn
xuống công viên Trung Tâm.”
Sau đây là một ví dụ khác: điều gì có khả năng xảy ra cao hơn? (a) “Sân
bay Seattle bị đóng cửa. Các chuyến bay bị hủy,” hay (b) “Sân bay Seattle bị
đóng cửa vì thời tiết xấu. Các chuyến bay bị hủy.” A hay B? Lần này thì bạn
biết rồi đấy: A có khả năng cao hơn vì B ám chỉ là phải có thêm một điều
kiện được thỏa mãn, nghĩa là thời tiết xấu. Có thể là một vụ đe dọa đánh
bom, một tai nạn, hoặc một cuộc đình công đã khiến sân bay bị đóng cửa;
tuy nhiên, khi nghe một câu chuyện “hợp tai”, chúng ta lại không dừng lại
để xem xét những yếu tố đó. Giờ thì bạn đã ý thức được rồi, nên hãy thử với
bạn bè của mình. Bạn sẽ thấy là hầu hết chọn B.
Ngay cả các chuyên gia cũng không miễn nhiễm trước ảo tưởng liên kết.
Vào năm 1982, tại một cuộc hội thảo quốc tế về nghiên cứu tương lai, các
chuyên gia - đều là các học giả - được chia làm hai nhóm. Với nhóm A,
Daniel Kahneman đưa ra dự báo sau cho năm 1983: “Tiêu thụ dầu mỏ sẽ
giảm đi 30%.” Còn với nhóm B ông nói: “Giá dầu tăng đột ngột sẽ dẫn đến
tiêu thụ dầu giảm 30%.” Cả hai nhóm phải cho biết họ xem xét khả năng xảy
ra các kịch bản ra sao. Kết quả đã rõ: nhóm B cảm thấy bị thuyết phục về dự
báo mà họ được nghe hơn là nhóm A.
Kahneman tin rằng có hai loại hình tư duy cùng tồn tại: loại tư duy đầu
tiên là, trực tiếp, tự động, thuộc về trực giác. Loại thứ hai có ý thức, có lý trí,
diễn ra chậm, hao tâm tổn sức, và hợp logic. Rủi thay, tư duy trực giác lại đi
đến kết luận trước tư duy hữu thức. Chẳng hạn, tôi đã mắc lỗi tương tự sau
vụ khủng bố 11/9 tại Trung tâm Thương mại Thế giới. Tôi đang muốn mua
bảo hiểm du lịch và thấy một công ty quảng cáo gói “bảo hiểm khủng bố”
đặc biệt. Mặc dù những chính sách khác cũng chi trả mọi tai nạn có thể xảy
ra (bao gồm khủng bố), nhưng tôi lại bị hút vào gói bảo hiểm đó. Đỉnh cao
của tình huống ngớ ngẩn này là tôi sẵn sàng trả cao hơn cho sự bổ sung thừa
nhưng hấp dẫn này.
