năng nổ sẽ rơi vào thành kiến hành động và lập tức nhào vào. Một nghiên
cứu tiết lộ rằng can thiệp muộn hơn, nhờ vào sự có mặt điềm tĩnh của các sĩ
quan có thâm niên, dẫn đến ít thương vong hơn.
Thành kiến hành động còn trầm trọng hơn trong trường hợp một tình
huống mới xảy ra hoặc chưa rõ ràng. Khi mới bắt đầu, nhiều nhà đầu tư
hành động như những viên cảnh sát trẻ năng nổ ngoài hộp đêm: vì chưa thể
phán đoán được thị trường chứng khoán nên họ bù đắp điều đó bằng việc
hoạt động thật năng nổ. Hiển nhiên điều đó chỉ tổ phí thời gian. Như Charlie
Munger tổng kết phương pháp của ông đối với việc đầu tư như vậy: “Chúng
ta… có quy tắc là tránh làm bất cứ việc gì chỉ vì bạn không thể chịu nổi việc
ngồi yên một chỗ.”
Thành kiến hành động tồn tại cả trong những lĩnh vực mang tính học
thuật nhất. Nếu chưa thể chẩn đoán chắc chắn một bệnh nhân mắc bệnh gì,
và các bác sĩ phải chọn giữa việc can thiệp (ví dụ như kê thuốc) hoặc chờ
đợi để xem xét tình hình, họ thường sẽ chọn can thiệp. Những quyết định
như vậy không liên quan đến sự trục lợi, mà thực ra là do con người có xu
hướng làm bất kỳ điều gì để không phải ngồi không và chờ đợi trong cảm
giác bất định.
Vậy làm sao giải thích được xu hướng trên? Trong môi trường của những
người săn bắt-hái lượm trước đây (vốn rất hợp với chúng ta), hành động
luôn thắng thế so với suy ngẫm. Những phản ứng chớp nhoáng là tối quan
trọng để sinh tồn; việc suy nghĩ cân nhắc sẽ khiến ta trả giá bằng cái chết.
Khi tổ tiên của chúng ta nhìn thấy một hình bóng xuất hiện ở bìa rừng - thứ
gì đó trông giống như một con hổ răng kiếm - họ không ngồi xuống để nghĩ
xem đó là cái gì. Họ chạy - và chạy thục mạng. Chúng ta là hậu duệ của
những người phản ứng nhanh đó. Khi ấy, giải pháp tốt hơn hết thường là
chạy. Tuy nhiên, thế giới ngày nay đã khác; khả năng suy ngẫm được đánh
giá cao, ngay cả khi bản năng của chúng ta có mách bảo khác đi.
Mặc dù giờ đây chúng ta coi trọng việc suy ngẫm cao hơn trước rất nhiều,
nhưng việc cứ ì ra vẫn bị coi là một lỗi lầm lớn. Bạn không thể được vinh
danh, không thể đoạt huân chương, không thể được dựng tượng khắc tên
