và tỷ lệ mắc lỗi càng cao - một hệ quả tàn nhẫn. Thứ ba, não bộ của chúng ta
không được cấu thành để tính toán theo cách đó. Chúng tốn thời gian và
công sức - điều chúng ta chẳng thích thú gì. Trong quá khứ tiến hóa của
chúng ta, bất kỳ ai suy nghĩ quá lâu đều biến mất vào sau hàm răng của dã
thú. Chúng ta là hậu duệ của những người ra quyết định nhanh chóng, và
những quyết định này dựa trên những lối tắt trong tâm thức gọi là tự nghiệm.
Một trong những hình thức tự nghiệm phổ biến nhất là tự nghiệm cảm
xúc. Cảm xúc là một hình thức phán xét thoáng qua: một điều gì đó bạn
thích hoặc không thích. Chẳng hạn, từ “phát súng” đem đến một cảm giác
tiêu cực. Từ “sang trọng” tạo ra một cảm xúc tích cực. Chính tính bốc đồng
một chiều mang tính tự phát đó ngăn cản bạn xem xét rủi ro và lợi ích như
những biến độc lập đúng với bản chất của chúng. Thay vào đó, tự nghiệm
cảm xúc gộp cả rủi ro lẫn lợi ích vào một rọ.
Cảm xúc của bạn đối với các vấn đề như năng lượng nguyên tử, rau hữu
cơ, trường tư thục, hay xe gắn máy quyết định mức độ rủi ro và lợi ích của
chúng. Nếu bạn thích điều gì đó, bạn tin rằng rủi ro là nhỏ hơn còn lợi ích
thì lớn hơn mức thực tế. Nếu bạn không thích điều gì đó, thì ngược lại. Rủi
ro và lợi ích dường như phụ thuộc lẫn nhau. Nhưng dĩ nhiên, về thực chất
chúng độc lập với nhau.
Đáng chú ý hơn: giả sử bạn sở hữu một chiếc xe Harley-Davidson. Nếu
như bạn đọc được một nghiên cứu báo cáo rằng lái chiếc xe này mạo hiểm
hơn bạn vốn nghĩ, trong vô thức bạn sẽ điều chỉnh cách chấm điểm các lợi
ích, cho rằng việc lái xe thậm chí còn đem lại “cảm giác tự do mãnh liệt
hơn”.
Vậy thì một cảm xúc sơ khai, tự phát được hình thành như thế nào? Các
nhà nghiên cứu tại Đại học Michigan chiếu một trong ba hình ảnh lướt qua
trước mắt những người tham gia thí nghiệm trong khoảng thời gian chưa đến
1% giây: một gương mặt mỉm cười, một gương mặt giận dữ và một hình ảnh
trung tính. Những người này sau đó phải cho biết liệu họ có thích một ký tự
tiếng Hoa được lựa chọn ngẫu nhiên hay không (họ không nói tiếng Hoa).
Hầu hết đều thích những ký tự xuất hiện ngay lập tức tiếp sau gương mặt
