9
ĐỪNG CÚI ĐẦU TRƯỚC QUYỀN LỰC
Thành kiến quyền lực
Q
uyển đầu tiên trong Kinh Thánh giảng giải những gì sẽ xảy đến nếu
chúng ta bất tuân đấng quyền uy: chúng ta bị đuổi cổ khỏi thiên đàng. Đây
cũng chính là điều mà những thế lực ít quyền uy hơn - các học giả chính trị,
nhà khoa học, bác sĩ, CEO, các nhà kinh tế học, lãnh đạo chính phủ, bình
luận viên thể thao, chuyên gia tư vấn và chuyên gia chứng khoán - muốn
chúng ta tin vào.
Các thế lực này có hai vấn đề chính mà chúng ta cần suy xét thấu đáo: thứ
nhất, bảng thành tích của họ thường rất đáng để ta nghiền ngẫm. Có khoảng
một triệu chuyên gia kinh tế trên hành tinh này, thế nhưng không ai dự báo
được chính xác thời điểm xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008
(ngoại trừ Nouriel Roubini và Nassim Taleb), chứ chưa nói đến việc chỉ ra
được nguồn gốc của nó là hiện tượng vỡ bong bóng địa ốc, sự sụp đổ của
hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng, hay là khó khăn kinh tế toàn cục. Chưa
bao giờ các chuyên gia lại thất bại một cách thảm hại đến vậy. Tình hình
giới y khoa cũng chẳng khá khẩm hơn: cho đến tận năm 1900, các bệnh
nhân khôn ngoan vẫn tránh đi khám bác sĩ; vì thường thì lúc nào việc “chữa
trị” cũng chỉ làm bệnh nặng thêm, do vấn đề vệ sinh kém và những cách
chữa bệnh dân gian như trích máu.
Nhà tâm lý học Stanley Milgram chứng minh thành kiến quyền lực này rõ
ràng nhất qua một thí nghiệm năm 1961. Các đối tượng thí nghiệm được chỉ
dẫn phải gây sốc điện ngày càng tăng với một người ngồi cách họ một lớp
kính. Họ được chỉ đạo bắt đầu với 15 vôn, 30 vôn, rồi 45 vôn, rồi cứ thế tiếp
