28
KHI NGHE TIẾNG VÓ NGỰA, CHỚ KỲ VỌNG NHÌN THẤY NGỰA
VẰN
Phớt lờ tỷ lệ cơ bản
M
ark là anh chàng gầy gò đeo kính đến từ Đức thích nghe nhạc Mozart.
Điều gì sau đây khả thi hơn? Mark là (a) một tài xế xe tải hoặc (b) một giáo
sư văn học tại Frankfurt. Hầu hết sẽ đánh cược vào B, nhưng thế là nhầm to.
Số tài xế xe tải ở Đức nhiều hơn gấp mười ngàn lần số giáo sư văn học tại
Frankfurt. Do đó, khả năng Mark là một tài xế xe tải sẽ cao hơn. Điều gì vừa
xảy ra vậy nhỉ? Mô tả chi tiết trên khiến chúng ta phớt lờ thực tế thống kê.
Các nhà khoa học gọi lỗi này là phớt lờ tỷ lệ cơ bản: một sự bỏ qua những
cấp độ phân bổ cơ bản. Đây là một trong những lỗi tư duy phổ biến nhất.
Hầu như mọi nhà báo, nhà kinh tế và chính trị gia. đều thường xuyên mắc
lỗi này.
Đây là ví dụ thứ hai: một người đàn ông trẻ bị đâm và bị thương rất nặng.
Khả năng nào sau đây là cao nhất? (a) Kẻ tấn công là một di dân người Nga
và nhập khẩu dao quân sự bất hợp pháp, hoặc (b) kẻ tấn công là một gã
trung lưu người Mỹ. Bạn hiểu ra vấn đề rồi đấy: khả năng B cao hơn rất
nhiều bởi vì số người Mỹ trung lưu nhiều hơn gấp một triệu lần so với số
người nhập khẩu dao đến từ Nga.
Trong y học, hiện tượng phớt lờ tỷ lệ cơ bản đóng một vai trò quan trọng.
Ví dụ, chứng đau nửa đầu có thể do nhiễm virus hoặc một khối u não (trong
số nhiều nguyên nhân khác). Tuy nhiên, nhiễm virus phổ biến hơn rất nhiều
(cũng có nghĩa là chúng có khả năng xảy ra cao hơn), vì thế các bác sĩ ưu
tiên chẩn đoán bệnh theo hướng này trước khi xét nghiệm tìm khối u.
