Chuyện này hết sức hợp lý. Trong trường y, các sinh viên dành rất nhiều thời
gian để trừ bỏ hiện tượng phớt lờ tỷ lệ cơ bản. Tôn chỉ mà bất kỳ bác sĩ
tương lai nào cũng thuộc nằm lòng ở Mỹ là: “Khi nghe thấy tiếng vó ngựa
sau lưng, chớ kỳ vọng sẽ nhìn thấy ngựa vằn,” nghĩa là: cần khảo sát khả
năng mắc những chứng bệnh phổ biến nhất trước khi chẩn đoán những bệnh
lạ, ngay cả khi bạn là bác sĩ chuyên khoa. Các bác sĩ là những người làm
nghề duy nhất được đào tạo về tỷ lệ cơ bản.
Đáng tiếc, ít người trong ngành kinh doanh được đào tạo về tỷ lệ cơ bản.
Thi thoảng tôi lại thấy những kế hoạch kinh doanh hết sức tham vọng của
các doanh nhân và phấn khích trước sản phẩm, ý tưởng và cá tính của họ.
Chính tôi cũng hay nghĩ: đây có thể là Google thứ hai! Nhưng cứ nghĩ tới tỷ
lệ cơ bản là tôi quay trở lại mặt đất liền. Khả năng một công ty sống sót
được qua năm năm đầu chỉ là 20%. Vậy thì, khả năng chúng trở thành một
tập đoàn quốc tế là bao nhiêu? Gần bằng không. Warren Buffet từng lý giải
vì sao ông không đầu tư vào các công ty công nghệ sinh học: “Bao nhiêu
trong số các công ty này đạt doanh thu vài trăm triệu đô la? Chuyện đó đơn
giản là không xảy ra… Kịch bản thường thấy nhất là các công ty này sẽ chỉ
lơ lửng đâu đó ở tầm trung mà thôi.” Đây chính là lối tư duy dựa trên tỷ lệ
cơ bản. Đối với hầu hết mọi người, thành kiến sống sót (chương 1) là một
trong những lý do họ phớt lờ tỷ lệ cơ bản. Họ có xu hướng chỉ nhìn thấy
những cá nhân và công ty thành công bởi những trường hợp không thành
công không được đề cập (hoặc ít được đề cập). Điều này khiến họ bỏ qua
mất phần lớn những trường hợp “vô hình”.
Hãy tưởng tượng bạn đang thử rượu tại một nhà hàng và phải đoán xem
rượu này bắt nguồn từ quốc gia nào. Nhãn hiệu trên chai rượu đã bị che mất.
Nếu như bạn, cũng giống tôi, không phải là người sành rượu, thì bạn chỉ có
thể dựa vào tỷ lệ cơ bản để đoán. Từ kinh nghiệm bạn biết rằng ba phần tư
rượu trên thực đơn có nguồn gốc từ Pháp, do đó sẽ hợp lý nếu bạn đoán đây
là rượu của Pháp, ngay cả khi bạn nghi ngờ đó có thể là của Chile hoặc
California.
