thành đội hình có thể thay đổi thế trận hiệu quả gấp mười lần so với nỗ lực
rời rạc của cùng một số lượng chiến sĩ được vũ trang đầy đủ.
Kỹ thuật quân sự mới này đi vào lịch sử dưới dạng đội hình phalanx,
nó đưa đến chiến thắng tàn khốc trong cuộc chiến tranh lần thứ hai giữa
người Sparta và người Messen. Tuy nhiên, chiến thắng này không phải là
đoạn kết của câu chuyện. Sau khi đuổi hết đối phương ra khỏi chiến trường,
đội hình phalanx “tạm dừng bước”, và trong thế kỷ 4 trước CN, nó đã bị
đánh bại nhục nhã. Lần đầu tiên nó chịu thất bại trước những binh đoàn bộ
binh peltast của Athens (binh sĩ mang khiên) – các chàng David mới mà gã
khổng lồ Goliath người Sparta thấy mình không thể chống đỡ nổi; và sau
đó là trước đội hình hàng dọc của người Theban. Tuy nhiên, đến lượt các
kỹ thuật của người Athens và người Theban lại lỗi thời, và bị đội hình của
người Macedonia – bao gồm các binh sĩ chuyên đánh đoản binh với kỹ
năng chiến đấu xuất sắc kết hợp khéo léo với đội hình phalanx và kỵ binh
trang bị vũ khí nặng trong một lực lượng duy nhất – đập tan.
Cuộc chinh phục Đế quốc Achaemeni của Alexander là một bằng
chứng về hiệu quả chiến đấu của người Macedonia, và phiên bản đội hình
phalanx của người Macedonia vẫn còn là thành tựu mới nhất trong kỹ thuật
quân sự suốt 170 năm – từ trận chiến ở Chaeronea kết thúc uy quyền của
những thành phố tự trị ở Hy Lạp đến trận đánh ở Pydna, khi ấy đến lượt đội
hình phalanx của người Macedonia chịu thúc thủ trước quân đoàn La Mã.
Nguyên nhân thất bại của người Macedonia chính là sự sùng bái kỹ thuật
quân sự. Trong khi người Macedonia yên chí mình là chủ nhân của tất cả
ngoại trừ rìa tây thế giới Hy Lạp, người La Mã đã cách mạng hóa nghệ
thuật chiến tranh dưới ánh sáng của kinh nghiệm xương máu trong cuộc
chiến với Hannibal.
Sở dĩ quân đoàn La Mã chiến thắng đội hình phalanx của người
Macedonia là nhờ hợp nhất bộ binh trang bị nhẹ với đội hình phalanx.
Trong thực tế, người La Mã đã phát minh ra kiểu đội hình và vũ trang mới,
tạo điều kiện cho binh sĩ và những đơn vị tùy ý đóng vai là bộ binh trang bị
