rợ trong tất cả các vị thần trên núi Olympus. Trước khi đổi sang phái
Arianism hay Công giáo, người rợ Giéc-manh bên ngoài biên giới châu Âu
của Đế chế La Mã cũng thờ phụng các vị thần giống thế.
“Tôn giáo cao siêu” là khám phá vẻ vang của tầng lớp bị trị quốc nội,
và gắn liền với hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật. “Tôn giáo
thấp kém” của tầng lớp bị trị ngoại quốc có thể hiện là thành quả nghệ thuật
tương ứng hay không?
Câu trả lời chắc chắn là một lời khẳng định; ngay khi hình dung các vị
thần trên núi Olympus, chúng ta sẽ thấy họ bởi họ được miêu tả sinh động
trong thiên anh hùng ca của Homer. Thiên sử thi này gắn liền với tôn giáo.
Trong thực tế, sử thi là sản phẩm đặc thù nhất về những phản ứng của tầng
lớp bị trị ngoại quốc. Không có thiên sử thi của nền văn minh nào bi tráng
bằng của Homer.
(5) TẦNG LỚP BỊ TRỊ BÊN NGOÀI CỦA THẾ GIỚI PHƯƠNG
TÂY
Khi chuyển sang lịch sử quan hệ giữa thế giới phương Tây của chúng
ta với các xã hội nguyên thủy, chúng ta có thể nhận ra một thời kỳ đầu, khi,
tương tự như xã hội Hy Lạp cổ trong giai đoạn phát triển, Cơ Đốc Tây
phương lôi kéo được nhiều tín đồ nhờ vào sức quyến rũ của nó. Dấu hiệu rõ
ràng nhất của những cuộc cải đạo thời kỳ đầu này là sự đầu hàng của các
thành viên của nền văn minh Scandinavia yểu mệnh, những người cuối
cùng đã hoàn toàn bị xóa sổ – ở cái nôi nguyên thủy của họ tại vùng viễn
bắc cũng như ở những vùng định cư xa xôi thuộc Iceland, và bị cầm tù trên
đất của người Cơ Đốc ở Danelaw và Normandy – trước sức mạnh tâm linh
của nền văn minh mà họ đã từng vùi dập bằng vũ lực. Cuộc cải đạo của
người du mục Magyar và “người rừng” Ba Lan cũng mang tính tự nguyện,
mặc dù giai đoạn bành trướng đầu tiên của nền văn minh Tây phương còn
được đánh dấu bởi những hành động xâm lược vượt xa những cuộc chinh
phục và trục xuất các nhóm người nguyên thủy láng giềng vốn được coi là
cốt lõi của thời kỳ đầu nền văn minh của người Hy Lạp. Chúng ta có các
