PHỤ LỤC
NGUỒN GỐC CÁC TRUYỆN TRONG NGHÌN LẺ
MỘT NGÀY
Chúng ta đã thấy, bộ Nghìn lẻ một ngày không phải là bản dịch từ
nguyên bản sách Hezaryec của tu sĩ Mocles ở thành phố Ispahan thuộc Nam
Tư, như F.P. De La Croix khẳng định trong Lời tựa. Nhưng khi biên soạn bộ
truyện ấy, tác giả đã bám sát các truyện cổ dân gian phương Đông.
Nguồn gốc xa xưa nhất, theo các nhà nghiên cứu, là một tác phẩm cổ bằng
tiếng Thổ Nhĩ Kỳ nhan đề Al-Farage bad al-shidda, có nghĩa Niềm vui sau
nỗi buồn. Vào cuối thế kỷ XVII, nhiều bản chép tay của bộ sách ấy đã có ở
Thư viện Hoàng gia Pháp. Đây là một bộ gồm bốn mươi hai truyện kể độc
lập, chẳng liên hệ gì với nhau. Những người sưu tập và ghi chép lại thời xưa
đã không sáng tạo thêm một câu chuyện dẫn, làm thành cái khung liên kết
các truyện lại thành một tổng thể – dù rất lỏng lẻo – như cấu trúc các bộ
Nghìn lẻ một đêm và Nghìn lẻ một ngày bằng tiếng Pháp.
Người đầu tiên tìm ra nguồn gốc bộ Nghìn lẻ một ngày là nhà Đông
phương học người Pháp thế kỷ XIX tên là A. Loiseleur-Deslongchamps
(1805-1840). Theo ông, vào cuối thế kỷ XVII, tại Thư viện của vua Louis
XIV có hai bản sách chép tay tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. (Nay được đánh số 377 và
382 – Phần Thổ Nhĩ Kỳ – kho lưu trữ Thư viện Quốc gia Pháp, Paris). F. P.
De La Croix đã dựa vào một trong hai bản ấy để biên soạn phần lớn các
truyện trong Nghìn lẻ một ngày. Antoine Galland cũng đã căn cứ vào đấy
để trích một số truyện đưa vào tập VIII bộ truyện kể A Rập Nghìn lẻ một
đêm.
Một nhà nghiên cứu khác, H. Zotenberg (1888) còn đi đến chỗ xác định
các truyện Hoàng tử Alasman và chúa tể các thần linh, Côđađat và bốn
mươi chín hoàng tử, và Chuyện nàng công chúa Đêriaba
VIII Nghìn lẻ một đêm nói trên, là do F. P. De La Croix dịch từ các truyện
số 6, 8 và 9 trong bộ Al-farage bad al-shidda. Nhà nghiên cứu A.
Decourdemanche (1844-1915) đã dịch sát nguyên văn ba truyện khác trong
bộ sách tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, và đã cho in vào tập Mánh lới đàn bà của ông
xuất bản tại Paris năm 1896.
Nhà Đông phương học người Ý Ettore Rossi tìm được bảy bản chép tay
Al-farage bad al-shidda ở các thư viện lớn châu Âu (bốn bản ở Paris, một
bản ở Munich, một bản ở Budapest và một ở Vatican). Ông xác định nguồn
gốc Truyện nàng Repxima trong sách của F. P. De La Croix chính là truyện
mang tên Erveyye trong bộ sách tiếng Thổ Nhĩ Kỳ.
