Cột đồng không thấy, song trống đồng vẫn trường tồn. Có
một đền Đồng Cổ (Trống đồng) ở xứ Thanh với một thần Đồng
Cổ.
Sử ta ghi một chuyện có màu sắc mê tín: năm 1028, Lý Công Uẩn
(Lý Thái Tổ) băng hà, đêm đó thái tử Phật Mã nằm mơ thấy Đồng
Cổ sơn thần mách bảo: Ba vương sẽ nổi loạn định cướp ngôi vua của
thái tử. Nhờ tay Lê Phụng Hiểu và các triều thần khác, loạn tam
vương được dẹp yên. Lý Thái Tông rước Đồng Cổ sơn thần về
Thăng Long thờ vọng. Đền Đồng Cổ thứ hai được dựng lên ở
phường Yên Thái (làng Bưởi ngày nay). Vua đặt lệ mới: Hàng năm,
mồng Bốn tháng Tư, từ sáng sớm, các quan phải đến đền Đồng
Cổ, cắt máu ăn thề: “Làm con bất hiếu, làm tôi bất trung, thần
minh giết chết!”. Thần trống đồng được vua Lý huy động góp
phần giữ gìn nền an ninh của xã tắc sơn hà Đại Việt!
Thời Trần, đế chế Nguyên Mông muốn gây hấn với Đại Việt.
Mùa hạ tháng Bốn năm Nhâm Thân (1272), vừa muốn điều tra địa
thế, vừa muốn kiếm cớ hạch sách, vua Nguyên là Hốt Tất Liệt
sai U-ryang tức Ngột Lương sang Đại Việt hỏi cột đồng Mã Viện. Vua
Trần sai viên quan Lê Kính Phu cùng hắn đi tìm qua loa cho xong
chuyện rồi trả lời Nguyên rằng: “Cột đồng Mã Viện dựng lâu ngày
đã mai một không còn dấu vết!”.
Sau ba lần bị Đại Việt đánh cho đại bại. Nguyên bỏ mộng xâm
lăng Đại Việt. Cuối năm 1292, một sứ bộ Nguyên sang Việt. Vua
Trần bày nghi vệ, rung trống đồng đón sứ giả. Sứ Nguyên run sợ
trước uy lực Đại Việt. Lời thơ của viên phó sứ Trần Phu là một lời thú
nhận:
… Kim qua ảnh lí đan tâm khổ
Đồng cổ thanh trung bạch phát sinh
