sâu. Trên các hào rộng thông với Hoàng Giang và các sông lớn,
thuyền chiến ắt dễ dàng phối hợp với quân bộ đánh địch. Công
trình xây dựng to lớn và thông minh này của ông cha ta từ buổi đầu
lập nước chắc hẳn đã đòi hỏi nhiều suy nghĩ. Có lẽ chính vì thế mà
từ bao đời rồi, nhân dân Cổ Loa còn truyền tụng câu chuyện tiên
đắp thành và ma Gà trắng phá phách. Hàng vạn cô tiên đêm đêm
đến giúp vua chỉ có thể là những người lao động ở quanh vùng, và
biết đâu ở xa hơn nữa. Còn ma Gà trắng? Kẻ địch chăng? Hay là
những cơn lũ lụt hàng năm làm sụt lở các đoạn thành đắp dở? Người
ngày nay đến thăm cảnh cũ đặt ra câu hỏi, mà không sao trả lời
được.
Nhưng ta chớ vội thất vọng. Nếu một ngày gần đây, người bạn
đọc nhỏ của chúng tôi có dịp đến chơi Cổ Loa, dưới những giọt mưa
phùn nhẹ cuối năm, hay giữa một ngày xuân ấm áp, bạn sẽ thấy
những nhóm người mặc áo quần lao động đang lúi húi quanh những
hố mới đào giữa cánh đồng hay trên mặt thành. Họ là những nhà
khảo cổ học. Hàng năm, đến mùa khô, các nhà khoa học mặc áo
xanh ấy lại về đây thăm lòng đất Cổ Loa, cố dò cho ra những bí
ẩ
n quanh ngôi thành cổ.
