NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 3 - Trang 206

mang buôn bán và phát triển nền canh tác quốc gia, dần dần biến miền Nam
thành một xứ sở giàu có hơn.
Đô đốc Reveillère dẫn, “Revue Indochinose” (Tạp chí Đông Dương) từ
ngày 9/6/1902.
Cuộc thi tiến sĩ đầu tiên được mở năm 1075, dưới triều đại nhà Lý (1009-
1225). Dưới triều Lê (1428-1788) có lệ “Vinh quy bái tổ”. Lệ này xuất hiện
lần đầu năm 1466, do sáng kiến của vua Lê Thánh Tông (1460-1497) nhằm
tô điểm cho các cuộc thi cử có tính chất oai nghiêm vinh hạnh và nhất là
khuyến khích các sĩ tữ thì tài. Vì vậy có những người đỗ tiến sĩ được dự lễ
xướng danh thật hết sức long trọng, tên tuổi họ được ghi vào bảng vàng
treo trước cung điện nhà vua; họ được nhận, từ chính tay nhà vua, một bộ lễ
phục (mũ, đai, áo) và được vua đãi yến tiếc. Ba người đỗ đầu kỳ thi tiến sĩ
được ban: - Học vị Trạng nguyên - tức Đệ nhất tiến sĩ, một học vị cực kỳ
hiếm có. - Bảng nhãn - tức Đệ nhị tiến sĩ. - Thám hoa - tức Đệ tam tiến sĩ.
Cuộc thi tiến sĩ năm 1442 (do Nguyễn Trãi làm chủ khảo - LND) đã khánh
thành một bia đá dành cho một kỳ thi tiến sĩ. Người ta ghi lên bia: một bản
tóm tắt về kỳ thi, có bình chú bằng chữ Hán và chữ Nôm, tiếp theo là bảng
danh sách các người thi đỗ. Bia thứ nhất là của kỳ thi đời Lê Thái Tông
(1442); bia cuối cùng là của kỳ thi đời Lê Hiển Tông (1779), trong thời
gian 337 năm, đã có 110 cuộc thi với 3 năm một kỳ. Độ ba mươi tấm bia ấy
đã bị mất đi trong những buổi thăng trầm của lịch sử. Những tấm bia ấy
đều tập trung trong khu Văn Miếu, Hà Nội, hai bên bờ một hồ vuông,
Thiên Quang Tỉnh (Giếng ánh sáng trời).
F. Chesneaux “Contribution à l’hitoire de la nation Vietnamienne”, Paris
1955, trang 115.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 27, trang 426-434 và quyển 28, trang 85-
88.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 28, trang 85-88.
Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 28, trang 85-88.
Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 28, trang 85-88.
Lưu trữ quốc gia, Paris. BB4, quyển 769.
Tài liệu ngoại giao Tây Ban Nha, Madrid.