NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 3 - Trang 228

cấm mọi hoạt động tôn giáo, xuất xứ từ ngoại quốc, tại Trung Quốc. Người
ngoại quốc không được phép “thiết lập những tổ chức có tính chất tôn giáo,
mở các trường học, các trung tâm tôn giáo nhằm tuyển mộ tín đồ, để chỉ
định các giáo sư dạy về tôn giáo. Mọi hoạt động tín đồ mới trong quần
chúng Trung Quốc đề bị nghiêm cấm triệt để.” (Le Monde, ngày 8/2/1994).
Dãy núi cao ngăn cách hai nước Tây Ban Nha và Pháp.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 81, chương 131-136.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 41, chương 376-377.
Về phương diện ngôn ngữ, dân Việt Nam dùng tiếng Hán như một ngôn
ngữ bác học, nhưng tiếng Nôm vẫn là tiếng nói hằng ngày của dân chúng.
Tiếng Hán được phiên âm bằng những chữ mà những người Việt Nam có
học (kẻ sĩ) vẫn đọc theo cách phát âm “Hán” hoặc “Đường”. Từ chữ Hán,
người Việt Nam đã sáng chế ra một cách viết mang tính chất, vừa ngữ âm,
vừa ngữ nghĩa học cho phép họ ghi chép bằng chính ngôn ngữ của mình.
Hệ thống này gọi là chữ Nôm (caractères démotiques), đối lập với chữ Hán,
gọi là “chữ Nho” (chữ của kẻ sĩ). Cách phiên âm của nó là ghi âm của một
tiếng Nôm bằng cách thêm một chữ Hán, có âm gần giống như một từ tiếng
Việt vào chữ Hán, mang ý nghĩa của từ tiếng Nôm đó. Trong văn học,
người dùng “chữ Nôm” đầu tiên là Hàn Thuyên, từ 1257.
Adolphe Delvaux dẫn, “Quân Pháp đánh chiếm thành Huế” (Bulletin des
amis du Vieux Huế), Avril-Juin 1920, trang 270.
Người ta cũng có nói rằng, khi đến Kim Long, Tường đã bí mật đi vào nhà
thờ để nói chuyện với Giám mục Caspar.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 47, trang 121.
Tướng Prudhomme, nổi tiếng hơn với bí danh “Tướng X” với cuốn sách
của ông ta: “Nước An Nam từ 5/7/1885 đến 4/4/1886”, Paris 1901.
Về sự kiện đốt cháy cung điện Mùa hè ở Bắc Kinh, Armaud d’Antin de
Vaillac viết trong cuốn “Phổ Nghi - Hoàng đế cuối cùng của Trung Quốc”,
NXB France Empire, 1900, trang 57-58: “...Đại sứ toàn quyền Anh, Lord
Elgin, ra lệnh đốt cung điện Mùa hè, mệnh lệnh đó không ngăn cản việc
thành lập một tiểu ban Anh-Pháp, do tướng Janin chủ tọa, lựa chọn một số
vật quý để gửi cho Nữ hoàng Victoria và cho Napoléon III. Gửi cho