đang lưu hành hàng ngàn năm qua. Không những chỉ có Hà đồ mà người
Việt xưa đã ghi lại cả quẻ Dịch ngay trên trống Đồng. Đó là hai quẻ Khảm =
Hướng Tây và Li = Hướng Đông. Nội tại của hai quẻ này chứa đựng 3 hào
dương = Càn và 3 hào âm = Khôn hay còn gọi là Khảm Ly hóa Càn Khôn
như chuyện một bà hai ông Táo cỡi cá chép về trời vậy. Đây là bằng chứng
cho thấy rằng Hà đồ - Dịch lí – 12 Địa chi – 10 thiên can – 5 hành – 3 Tài có
nguồn gốc từ người Lạc Việt.
III. Một số hình ảnh Hà đồ trên các trống,
thạp khác
Ở đây tôi đưa thêm một số hình ảnh trống Đồng khác, cũng với cách thức
đúc trống trong tinh thần của Hà đồ nhưng cách thể hiện lại khác. Qua đó ta
thấy, vào thời ấy đã có nhiều quan điểm khác nhau trong cách thể hiện; đồng
thời điều ấy chứng tỏ rằng thuyết Âm dương – Hà đồ - Dịch lí đã hình thành
hết sức phổ biến ở Lạc Việt rồi. Tôi tin rằng rồi đây khi ta đã có hướng đi,
những người có kiến thức sâu về Dịch lí chắc chắn sẽ khám phá nhiều hơn
nữa về những gì mà người Việt cổ đã gởi gắm trên hình ảnh trống Đồng.
Trên bề mặt trống Đồng này, ở vòng người đang lễ hội, cũng thể hiện rõ
Hà đồ như trống Ngọc Lũ (đối tượng chọn để tìm hiểu trong nghiên cứu
này), mặc dù đơn giản hơn, nhưng cũng đủ để thấy rằng người Việt cổ đã
