9
VƯƠN LÊN
N
gười ta ai cũng mong tiến lên, vượt lên số phận, thoát ra khỏi hoàn
cảnh của mình. Đó là lẽ thông thường.
Người nghèo mong khá hơn. Người khá mong giàu. Người giàu mong
thành tỷ phú giàu hơn nữa. Đại tỷ phú rồi thì mong không bị coi là "trọc
phú" nên phải mưu danh, mưu cầu địa vị, chức tước. Ngày xưa có ông lý ở
làng tìm cách mua danh, nay có ông giám đốc tự phong, thi sĩ tự phong là
thế.
Kẻ ít chữ mong học để đỗ đạt cao hơn, cố để thoát khỏi cảnh dốt nát,
mong thành người sang, nên mới sinh ra chuyện đi mua bằng cấp, len lỏi
vào nơi quyền quí, dựa vào người này người nọ... mạo ra học hàm học vị...
Mong tiến bộ, cầu tiến là một động cơ tốt để mỗi người vươn lên làm
cho cộng đồng cùng vươn lên. Nhưng vươn lên cũng có dăm bảy đường.
Chúng ta không lạ gì có những người muốn vươn lên bằng bất cứ giá nào:
Kèn cựa, vu cáo, ăn cắp ăn cướp, xúi bẩy, lừa lọc, gian manh... Kẻ nào
vươn lên bằng những thủ đoạn mưu mô ấy, sớm muộn gì cũng bị lộ chân
tướng, rơi mặt nạ, lộ nguyên hình... Mà khi lộ chân tướng, rơi mặt nạ, lộ
nguyên hình thì còn đáng xấu hơn là khi hắn ta khởi đầu, bởi hắn là kẻ vô
lương. Mà đã bị coi là vô lương thì ai mà yêu mến được.
Tuỳ theo hoàn cảnh mà có người học cao học thấp, người giàu kẻ nghèo,
người đa tài, người kém tài... Và thế mới là xã hội đa dạng. Muốn tiến lên,
vượt hoàn cảnh là quá trình phấn đấu của cả một đời, chứ đâu có dễ dàng,
kiểu làm quan tắt như một thời xã hội gọi để coi khinh kẻ lừa bịp, kẻ cơ hội
(hoạt đầu). Cao Bá Quát là thực tài. Nhưng một Huyện Gà (buôn gà cung
