lạ, ví dụ như những trường hợp được quy định theo tiêu chuẩn Natura non
facit saltum. Chính vì vậy cần hết sức thận trọng khi phát biểu rằng bất cứ
loại thể hữu cơ hay sinh vật nào, thậm chí là cả giới tự nhiên, sẽ không thể
trở lại tình trạng ban đầu sau rất nhiều bước nâng cấp. Nhưng phải thừa
nhận rằng có nhiều trường họp đặc biệt khó giải thích trong lý thuyết chọn
lọc tự nhiên, và một trong những tình huống khó khăn nhất đó là sự tồn tại
của hai hoặc ba đẳng cấp đã được xác định giữa kiến thợ và kiến chúa (có
khả năng sinh sản) trong đàn kiến; nhưng tôi đã cố gắng giúp người đọc
biết cách khắc phục khó khăn này.
Xét về khả năng sinh sản của các loài khi lai ghép lần đầu tiên, điều sẽ tạo
ra sự đối lập về khả năng sinh sản của các thể lai khi lai ghép, tôi phải nhắc
lại với bạn đọc những kết luận đã được đưa ra cuối chương VIII, trong đó
nói khả năng sinh sản này chỉ là một đặc quyền hơn là sự vô sinh của hai
cây được ghép với nhau; nhưng đó là những khác biệt tình cờ hoặc ít có
giữa bộ máy sinh sản của hai loài lai ghép. Chúng ta có thể thấy tính đúng
đắn của kết luận này trong các kết quả rất khác nhau, khi hai loài giống
nhau được lai ghép qua lại; nghĩa là mồi loài sẽ lần lượt là bố, sau đó là mẹ
trong các lần lai ghép.
Khả năng sinh sản của thể lai khi được lai ghép và của các thế hệ con cháu
lai sau này không có kết luận tổng quát, do đó không có gì đáng ngạc nhiên
về khả năng sinh sản của chúng khi chúng ta nhớ rằng thể trạng cũng như
bộ máy sinh sản của chúng đã bị thay đổi đáng kế. Hon nữa, hầu hết thể
loại đã được thí nghiệm đều được sinh ra trong điều kiện được nuôi dưỡng;
và vì sự thuần hoá này có xu hướng sẽ triệt tiêu khả năng sinh sản nên
chúng ta không thể hy vọng kết quả sẽ là thể lai có khả năng sinh sản bình
thường.
Khả năng sinh sản của thể lai rất khác so với loài được lai ghép ban đầu, do
các cơ quan sinh sản của chúng trở thành bất lực về chức năng; trong khi ở
thế hệ đi lai ghép đầu tiên, hệ thống này là hoàn toàn bình thường. Do tế
