tuổi được nhận vào chức viên ngoại bộ Lại rồi sung chức thị giảng
đảm nhiệm việc dạy học cho thế tử của Trịnh Sâm. Năm 27 tuổi,
Nguyễn Khản đỗ tiến sĩ, được chính cha là tể tướng Nguyễn Nghiễm
cài hoa vinh danh lên mũ. Ông từng làm ở viện hàn lâm, làm đốc
đồng ở Sơn Tây rồi thăng hàn lâm viện hiệu lý, thăng thị thư, thăng
thị giảng, được cho tên là Lệ nên sử vẫn chép tên ông là Nguyễn Lệ.
Dưới thời Chúa Trịnh Sâm, ông từng là Đông các đại học sĩ kiêm tế
tửu Quốc Tử Giám, sau đó kiêm thêm chức nghiêm hữu đội. Vinh
hoa phú quý đến với Nguyễn Khản và cả gia tộc khiến cho cả kinh
thành Thăng Long khi đó phải trầm trồ.
Nguyễn Khản là một người thông minh, thơ phú đều rất giỏi,
tính tình ông lại phóng khoáng, không thích câu nệ. Ông cũng là
người rất sành nghệ thuật, có tài đắp non bộ, trồng cây cảnh, vẽ
tranh, chơi chim, có tài tổ chức các hình thức văn nghệ. Phủ Bích Câu
của ông nổi danh như là một khu sinh hoạt văn hóa của Thăng Long
thời bấy giờ vì ở đó dường như tập hợp đủ mọi trò vui, nào là đàn
hát, bình văn, vẽ tranh, viết thư pháp, đánh cờ, chọi chim, trồng
cảnh, cả việc luyện tập võ nghệ nữa, nên luôn luôn hấp dẫn du khách
gần xa. Minh chứng cho sự hấp dẫn của phủ Bích Câu là chuyện
Chúa Trịnh Sâm dường như tuần nào cũng đến thăm nhà Nguyễn
Khản. Trịnh Sâm thân với Nguyễn Khản đến độ bỏ qua mọi lễ nghi
Vua tôi, chuyện trò thăm hỏi tới cả vợ con của ông, lại tự tay viết một
bức hoành ba chữ “Tâm phúc đường” đề ở ngôi nhà riêng của
Nguyễn Khản - tức là nơi gửi gắm những điều gan ruột - còn cổng
chính của phủ Bích Câu cũng do chính tay Chúa ban ba chữ “Ô y
hạng” (chốn ra vào của những vị mặc áo thụng đen tức các bậc quân
vương, đại thần).
Sự ưu ái của Chúa Trịnh Sâm với Nguyễn Khản còn được dựng
thành giai thoại, chỉ có duy nhất Nguyễn Khản được Chúa cho phép
mặc áo chẽn chứ không mặc lễ phục mỗi khi phủ Chúa thiết triều.
