nhưng cũng còn cả vì viết quá dễ dàng và lười biếng.
Trong nhân dân ta, tôi thường được nghe nói: "Quét cái sân cái nhà mà
không đau cái chổi", hay "giặt giũ mà không đau cái áo cái quần", hay
"cuốc cái bụi cái vườn mà không đau cái đất", thì cũng như viết mà ngòi
bút không trăn trở, và mặt giấy không đau, vậy làm sao thể hiện được sự
sống, được con người, được cuộc đời? Cũng như làm sao mà có được
những dòng chữ, những trang đúng, hay, tốt đẹp, bền vững lâu dài? Làm
sao có được giá trị tư tưởng và nghệ thuật? Làm sao có được cái "long
lanh" của bản sắc, của sáng tạo? Và làm sao sức viết càng ngày càng tươi
tắn, lớn mạnh được trong sự sống, trong cuộc đời?
***
Trong công việc viết văn, làm nghề văn, điều tôi đặt lên hàng đầu để
luôn luôn tự nhắc nhủ, răn bảo mình là: không được bằng lòng mình, đặc
biệt là không được cho phép mình gian dối. Với những tác phẩm vừa viết
xong cũng như viết đã lâu, tôi đều lấy làm những cái mốc để mình phải cố
gắng hơn nữa, đổ mồ hôi, sôi máu mắt thêm nữa. Nhìn và thấy ra những cái
mình viết có sự nghèo nàn, non kém, lỏng lẻo, xoàng xĩnh, khô queo, giả
khượt... thì phải biết xấu hổ. Nhưng đã nhìn và thấy ra mình nghèo nàn,
non kém, khô queo, giả khượt mà vẫn cứ viết cho có trang chữ in thành bài
thành tập sách, để có sách có tên, có tiền, thì đó là quá đỗi hư hỏng.
Vậy thì muốn viết và để viết không xoàng xĩnh, không giả khượt, viết
cho sống, cho hay, cho hữu ích, thì không thể có cách nào khác là phải
không ngừng trau dồi vốn sống. Như thế phải học, phải làm việc, học và
làm việc song song. Làm việc phải nhiều hơn nói và làm việc phải thật tốt.
Làm thật tốt hơn là nói hay, nói giỏi.
Trả lời phỏng vấn của báo Văn nghệ
số 299, tháng 7-1969
