Nghe đến đây, cả Cam, Sơn và Vy nhớn đều như thấy bị nghẹt thở. Cả
ba cặp mắt và nét mặt đều hiện lên một vẻ căng thẳng dữ dội. Riêng Sơn,
Sơn còn cảm giác là chưa bao giờ thấy rõ trên thân thể phải chịu một sức đè
nén đen tối và nặng nề như bây giờ. Và lần đầu tiên trong đời Sơn, bên
cạnh khái niệm về xã hội nay Sơn đã có được một ý thức cụ thể và chính
xác về sự bóc lột và đàn áp của một chế độ đối với một con người và một
tinh thần. Con người và tinh thần ấy phải sống ở cái xứ sở thuộc địa tên là
Đông Dương, ở trên non sông đất nước bị xâm chiếm tên là Việt Nam: xứ
sở Đông Dương và đất nước non sông Việt Nam của Sơn!
"Hỡi đồng bào!
Từ khi lập quốc, xét lịch sử nước ta chưa bao giờ nhục nhằn, đau khổ
như lúc này. Nhưng chúng ta có cam tâm làm nô lệ mãi không? Chúng ta
có chịu cho quân sài lang đế quốc giày xéo lên thân ta, đẽo khoét dân ta đến
tận xương tủy không?
Trăm lần không!
"Một dân tộc có trên bốn ngàn năm lịch sử, trước sau bị Tàu đô hộ
hơn mười thế kỷ mà vẫn không bị diệt vong; một dân tộc đã đẻ ra những vị
anh hùng cứu quốc Bà Trưng, Bà Triệu, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Trần
Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung... quyết không chịu là vong quốc nô mãi!
Một dân tộc bảy mươi năm không ngớt chống chủ nghĩa đế quốc, đã viết
nên những trang sử đầy hy sinh anh dũng ở Vụ Quang, Yên Thế, Bãi Sậy,
Thái Nguyên, Yên Bái và mới đây ở Bắc Sơn, Nam Kỳ, Đô Lương, quyết
không chịu làm trâu, ngựa cho quân đế quốc da trắng hay da vàng!...".
Sơn chớp chớp mắt, lại đẩy kính lên, nắm lấy tay Vy nhớn và bản
Tuyên ngôn. Nhưng không phải Sơn nói mà là Cam. Cam cũng đưa tay
cầm thêm vào tờ giấy, gọi Vy nhớn bằng bí danh:
- Điện ơi, Điện phải đọc lại đoạn này, phải đọc lại cả đoạn này!
