Kiểu tư duy 80/20 mang tính phi tuyến tính
Kiểu tư duy truyền thống được bọc trong lớp vỏ của một mô hình nhận
thức rất vững vàng nhưng đôi lúc lại thiếu chính xác và gây nhiều phương
hại. Kiểu tư duy này là tuyến tính. Nó tin rằng x gây ra y, y gây ra z, và b là
hệ quả tất yếu của a. Anh làm em buồn vì anh đến muộn. Do không được
học hành đến nơi đến chốn nên tôi mới phải nhận công việc không chút
triển vọng nào. Tôi trước giờ vẫn luôn thành công vì tôi rất thông minh.
Hitler gây ra Đệ nhị Thế chiến. Công ty của tôi không thể phát triển vì
ngành đang trên đà xuống dốc. Tình trạng thất nghiệp là cái giá mà chúng ta
phải trả cho tình trạng lạm phát thấp. Đánh thuế cao là cần thiết nếu chúng
ta muốn chăm sóc cho người nghèo, người bệnh và người già. Vân vân và
vân vân.
Tất cả những lập luận trên là ví dụ cho kiểu tư duy tuyến tính. Người ta
dễ bị cuốn hút vào kiểu tư duy này vì nó đơn giản, mang tính khuôn mẫu.
Vấn đề ở chỗ cách tư duy như thế là một sự mô tả nghèo nàn về thực tại, và
càng tệ hại hơn nữa là sự chuẩn bị cho việc thay đổi thực tại. Các nhà khoa
học và sử học từ lâu đã từ bỏ kiểu tư duy tuyến tính này. Vậy tại sao các
bạn lại cứ bám vào nó chứ?
Tư duy 80/20 là vị cứu tinh của các bạn. Không một hiện tượng nào do
một nguyên nhân duy nhất gây ra. Không có gì là tất yếu cả. Không có một
hiện tượng nào luôn ở trạng thái cân bằng hoặc không thể cải tạo. Con
người không nhất thiết phải cam chịu những tình huống không như mong
muốn nào. Những gì chúng ta muốn không nhất thiết đều là những cái
không thể đạt được. Mấy ai mà biết được nguyên nhân gây ra một sự việc
nào đó, dù tốt hay xấu. Nguyên nhân có thể có tầm ảnh hưởng sâu sắc
nhưng lại khó nhận diện hoặc thậm chí có phạm vi ảnh hưởng không rộng.
Chúng ta có thể làm thay đổi hẳn tình thế chỉ với một hành động nhỏ. Chỉ
có một số ít quyết định mới thực sự có ý nghĩa. Và những quyết định có ý
nghĩa thì lại có ý nghĩa rất lớn. Chúng ta luôn có thể thực hiện sự chọn lựa.
