động và vui, giống như cách đây một thế kỷ, những thành phố tiên phong của
vùng California hay miền Viễn Tây từng gợi được cho ta. Buổi tối, toàn bộ cư
dân tụ tập trên mép vách đá. Trước mặt những chàng trai ngồi duỗi chân trên
lan can, các cô gái đi tản bộ thành nhóm ba bốn người, vừa thì thầm trò
chuyện. Cứ tưởng như đang được quan sát một cuộc lễ: chẳng có gì kỳ lạ hơn
cái cuộc diễu hành trang trọng tước ngày cưới ấy, diễn ra dưới vầng sáng của
những ngọn đèn điện chập chờn, bên rìa của 500 kilomet đầm lầy, nơi những
con đà điểu và những con trăn lang thang đến tận cổng thành phố.
Corumba cách Cuiaba chưa đầy 400 kilomet đường chim bay; tôi đã chứng
kiến bước phát triển của đường hàng không giữa hai thành phố, từ những máy
bay nhỏ bốn chỗ ngồi, vượt qua khoảng cách trong 2 hay 3 tiếng đồng hồ lắc lư
dữ dội, cho đến những chiếc Junker, 12 chỗ ngồi những năm 1938 - 1939. Tuy
nhiên vào năm 1935, người ta chỉ có thể đến Cuiaba bằng đường thủy và chặng
đường 400 kilomet đã bị nhân đôi bởi những khúc lượn của con sông. Trong
mùa mưa, phải mất 8 ngày mới tới được thủ phủ của Bang, và đôi khi về mùa
khô phải mất 3 tuần lễ, khi tàu mắc cạn mặc dù mớn nước của nó chẳng bao
nhiêu; phải mất nhiều ngày kéo tàu xuống nước, nhờ một sợi dây cáp cột vào
một thân cây to nào đó trên bờ sông và động cơ ra sức kéo một cách điên
cuồng. Trong văn phòng của Công ty có treo một bảng quảng cáo lớn, đầy hấp
dẫn. Tôi dịch nguyên văn sau đây tôn trọng văn phong và lối bố trí chữ in.
Chẳng cần phải nói là sự thật không mấy tương ứng với những gì được mô tả.
Tuy nhiên, thật là chuyến đi thú vị! Có ít khách trên tàu: các gia đình làm
nghề chăn nuôi đi tới bãi chăn thả gia súc của họ; thương gia Liban lưu động;
quân nhân đồn trú hoặc các viên chức tỉnh lẻ. Vừa đặt chân lên tàu, tất cả đám
người ấy đã khoác ngay bộ trang phục bãi biển mặc trong nhà, nghĩa là một bộ
pigiama kẻ sọc, với những người thanh nhã thì bằng lụa và đi giày cà tàng, che
không kín hết những thân hình lông lá, mỗi ngày hai lần, người ta ngồi vào bàn
quanh một thực đơn không thay đổi gồm một đĩa cơm, một đĩa đậu đen, đĩa
thứ ba là bột sắn khô, tất cả kèm với một món thịt bò tươi hay đóng hộp. Đấy
là cái gọi là feijoada, do từ gốc: feijão: hạt đậu. Tính phàm ăn của những bạn
đồng hành của tôi chỉ có thể so sánh với việc họ chê trách món ăn hằng ngày.
