Cũng cần nói để gỡ tội cho các nhà truyền giáo Salésies là họ đã cực kỳ vất
vả để hiểu được cái cấu trúc khó khăn này và bảo tồn ký ức về nó. Đến với
người Bororo, trước hết cần có hiểu biết dồi dào về các công trình của họ.
Nhưng đồng thời, có một nhiệm vụ cấp thiết là đối chiếu những kết luận của họ
với những kết luận khác, thu thập được trong một vùng mà họ chưa thâm nhập
vào và ở đó hệ thống vẫn còn giữ được sự sinh động của nó. Được hướng dẫn
bởi những tài liệu đã công bố, tôi cố có được từ những người cung cấp thông
tin của tôi một phân tích về cấu trúc các ngôi làng của họ. Nhiều ngày liền
chúng tôi đi từ nhà này sang nhà khác, kiểm kê cư dân, lập lý lịch của họ và
dùng que tre vạch lên nền đất trong khu rừng những tuyến đường chuẩn giới
hạn các khu vực gắn với những hệ thống phức tạp về đặc quyền, về truyền
thống, về thang bậc tôn ti, về luật lệ và các quy tắc bắt buộc. Để đơn giản hóa
bản trình bày của tôi, tôi dựng lại - có thể nói các - định hướng, vì các phương
hướng trong không gian, theo suy nghĩ của các thổ dân, không bao giờ tương
ứng chính xác với cách đọc trên la bàn.
Ngôi làng hình tròn Kejara nằm tiếp tuyến với bờ trái sông Rio Vermelho.
Con sông này chảy gần theo hướng đông - tây. Một đường kính của làng, về
mặt lý thuyết song song với sông, phân chia khối cư dân thành hai nhóm:
hướng bắc là người Cera (đọc là tchéra, tôi phiên tất cả các từ ở số ít), hướng
nam là người Tugaré. Hình như - nhưng không tuyệt đối chắc chắn - Cera
nghĩa là yêu và Tugaré nghĩa là khỏe. Dù thế nào, việc phân nhóm chủ yếu vì
hai lý do: trước hết một cá nhân bao giờ cũng thuộc về cùng một nửa với mẹ
mình; sau nữa, anh hay chị ta chỉ có thể cưới một thành viên của nữa bên kia.
Nếu như mẹ tôi là Cera, thì tôi cũng là Cera và vợ tôi sẽ là Tugaré.
Phụ nữ cư trú và thừa kế những ngôi nhà nơi họ sinh ra. Như vậy, lúc cưới
nhau, một thổ dân nam giới đi qua khu rừng thưa, vượt qua đường kính chuẩn
chia tách hai nữa và đi sang cư trú ở nữa bên kia. Ngôi nhà đàn ông làm nhẹ
bớt tình trạng bật gốc này vì vị trí trung tâm của nó trùm lên phần đất của cả
hai nữa. Nhưng các quy tắc cư trú giải thích vì sao chiếc cửa trông ra khu đất
người Cera gọi là cửa Tugaré và chiếc cửa trông ra khu đất người Tugaré gọi là
