Bùi Thụy Đào Nguyên, biên soạn
Chú thích:
(1) Ghi theo sách Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4, NXB Trẻ, năm 2007.Căn
cứ biên bản hỏi cung ông Nguyễn Trung Trực tại khám đường Sài Gòn vào
tháng 10 năm 1868, ông Trực “mới được 30 tuổi”(age’ de 30 ans), thì rất có
thể ông sinh năm 1838. Nguyễn Q. Thắng và Nguyễn Bá Thế, Từ điển nhân
vật Việt Nam cho rằng ông sinh năm 1837.
(2)Theo bản hồ sơ cá nhân của Huỳnh Công Tấn và Trần Bá Lộc còn cất
giữ tại kho lưu trử Trung ương II tại Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó có
bản quyết định khen thưởng Bắc đẩu bội tinh và phong chức lãnh binh cho
Tấn(S.L 2754. Dossier individuel le Huynh Van Tan, lanh binh à Go Công)
và quyết định số 803, ký ngày 15 tháng 8 năm 1868 của đô đốc toàn quyền
Nam kỳ G. Ohier, thăng chức đốc phủ sứ cho Trần Bá Lộc, và bản thông
báo số 532 cũng do đô đốc này ký để báo cho Lộc biết quyết định của Bộ
trưởng hải quân Pháp tặng thưởng cho Lộc huy chương danh dự hạng I.
(S.L 311. Dossier individuel le M. Loc (Tran Ba)) Hai người này được
Pháp khen thưởng vì đã có công trong việc “tiểu trừ bọn phản loạn ở Rạch
Giá”.(ám chỉ cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Trung Trực).
Theo Nguyễn Nghị: hồ sơ ông Đỗ Hữu Phương cũng tại kho lưu trử trên,
kể lể dài dòng công việc ông có tham gia cuộc hành quân tái chiếm Rạch
Giá.(sách đã dẫn, tr.252)
(3)Theo ý kiến của Nguyễn Thị Thanh Xuân trong cuộc “hội thảo khoa học
về thân thế và sự nghiệp Nguyễn Trung Trực” trong hai ngày 7 và 8 tháng
10 năm 1988 tại Rạch Giá, thì bài thơ này của nhà thơ Trương Gia Mô.
Điều này rất có thể, vì Nguyễn Nghị căn cứ Cơ mật viện trích tư sự, đề
ngày 6 tháng 2 năm Tự Đức 24, tức 1872 cho biết: "Mãi bốn năm sau khi
Nguyễn Trung Trực mất, triều đình Huế mới có văn thư yêu cầu " cứu xét
rõ nguyên ủy, sự trạng của hai tên này (Nguyễn Trung Trực và Hồ Huân
