vợ. Bắt vợ thường phải chấp nhận thách cưới cao, nên xưa chỉ
nhà giàu mới kham nổi.
Cộng đồng H’mông cho rằng, bắt vợ vẫn hợp lệ nếu nhà trai đủ
sức chi trả yêu cầu thách cưới cao của nhà gái. Trường hợp này
là khởi đầu của nhiều bi kịch, hiếm xảy ra trong xã hội H’mông.
4. Cxangr
pox niêv
Sá
poi nịa
Cướp vợ:
Cxangr trong tiếng H’mông chỉ hành động cướp, cướp giật
mang nghĩa tiêu cực
Tục lệ Cxangr pox niêv có hai lớp sắc thái nghĩa:
a/ Cô gái đã có người yêu thương, đính ước mà vẫn bị người
khác đến cướp, tranh về làm vợ. Hình thức cướp, tranh vợ, do
đó, được tiến hành bởi ý chí chủ quan chàng trai kẻ cướp còn cô
gái là người bị động, không tự nguyện.
b/ Hành động chỉ người đàn ông đã có hay chưa có gia đình, dụ
dỗ gái đã có chồng, gái nghe theo lời dụ dỗ mà bỏ trốn theo
nhau. Chàng trai như thế là cướp vợ người khác.
Hai hành động này đều bị coi là Cxangr pox niêv, cộng đồng
H’mông phản đối và xử phạt nặng, thậm chí tàn nhẫn nếu bắt
gặp. Trường hợp này là khởi đầu của nhiều bi kịch, hiếm xảy ra
trong xã hội H’mông.
Như vậy, hôn nhân kéo/bắt/cướp chứa đựng trong nó đa giá trị, mà dường như, các tư
liệu ghi nhận về lớp tục lệ này, vốn đã ít mà phần lớn lại có tính đon giản hóa hoặc lẫn lộn
các sắc thái ý nghĩa nên càng làm rối vấn đề.
Bảng phân tích các lớp nghĩa về tục lệ này, do vậy, sẽ giúp hình thành khung nhận
thức để kiểm thảo (critque) lại các tư liệu quan trọng đã công bố. Qua đó, người viết sẽ tiến
hành thông diễn một vài nguồn tư liệu để thêm sáng vấn đề. Bế Viết Đẳng có lẽ là nhà dân
tộc học đã đề cập đến tục lệ này chính xác hơn cả. Cách đây 40 năm, ông viết:
Tục "cướp vợ" trước đây khá phổ biến.
Tục cướp vợ có trong nhiều dân tộc ít người ở nước ta
, nhưng ở người Mèo tục này được tồn tại lâu
hơn cả
. Thanh niên tổ chức đón đường kéo người con gái về, dù người đó không bằng lòng. Sau khi cướp
được hai hôm nhà trai cho người báo cho nhà gái biết và bàn việc cưới. Do đó nhiều cô con gái phải lấy
những người không vừa ý, vì người con gái đã qua lễ "nhập môn" thì phải lấy người con trai đã kéo mình.
Khi bị cướp bố mẹ không được cứu, cho nên người ta thường nói: "đẻ con gái chỉ thua người ta". Tuy nhiên
với sự giúp đỡ của bạn, của chị em, người con gái có thể chống lại và có trường hợp họ đã tự cứu được
