nhiên, nếu như tôi rơi vào tay một người chủ tốt hơn. Không gì phù
hợp hơn với tính tình tôi, không gì thích đáng hơn để khiến tôi hạnh
phúc, bằng nghề nghiệp bình lặng và âm thầm của một thợ thủ công
giỏi, nhất là ở một số tầng lớp, như tầng lớp thợ khắc tại Genève.
Nghề nghiệp này, sinh lợi đủ để có một đời sống sung túc, mà không
đủ để đi tới giàu có, có lẽ sẽ giới hạn tham vọng của tôi cho đến hết
đời, và, trong khi dành cho tôi một sự nhàn hạ lương thiện để vun
trồng những sở thích ôn hòa, nó kìm giữ tôi trong phạm vi của tôi và
không cung cấp một phương tiện nào để ra khỏi đó. Do có một trí
tưởng tượng đủ phong phú để tô điểm cho mọi nghề nghiệp bằng
những ảo ảnh hão huyền, đủ mạnh để tự chuyển từ nghề nghiệp này
sang nghề nghiệp khác tùy theo ý thích, nên thực ra mình đang ở nghề
nghiệp nào, điều ấy đối với tôi ít quan trọng. Từ chốn tôi đang ở đến
tòa lâu đài không tưởng đầu tiên chẳng thể xa đến mức tôi không dễ
dàng định cư được tại đó. Chỉ riêng từ điểm này mà suy ra rằng nghề
nghiệp bình thường nhất, cái nghề ít gây phiền lụy và lo toan nhất, cái
nghề để cho trí óc thảnh thơi nhất, là nghề nghiệp hợp với tôi nhất; và
đó chính là nghề của tôi. Lẽ ra tôi đã sống giữa lòng tôn giáo của tôi,
tổ quốc của tôi, giữa gia đình và bè bạn của tôi, một cuộc đời an bình
và êm ả, cuộc đời như tính cách tôi cần có, trong trạng thái đơn điệu
bất biến của một công việc hợp với sở thích của mình, và của một giới
giao du hợp với lòng mình. Lẽ ra tôi đã là tín đồ Kitô tốt, công dân tốt,
người cha tốt của gia đình, người bạn tốt, người thợ tốt, là con người
tốt ở mọi sự. Lẽ ra tôi đã yêu quý nghề nghiệp của mình, làm vẻ vang
cho nó cũng nên, và sau khi đã sống một cuộc đời hàn vi và giản dị,
nhưng bình thản và êm dịu, lẽ ra tôi sẽ chết an bình giữa những người
thân. Chắc chẳng bao lâu sẽ bị lãng quên, ít ra tôi cũng được tiếc
thương chừng nào mọi người còn nhớ đến tôi.
Thay vì những điều đó... Tôi sẽ miêu tả cảnh gì đây? Ôi! Ta đừng
nói trước những khốn khổ của đời tôi; tôi sẽ chỉ khiến độc giả quá bận
lòng về đề tài đáng buồn ấy mà thôi.
