Bệnh thành tích
Sau hàng chục năm thi đua lập thành tích, cái chúng ta có được, tất nhiên, là
những thành tích. Thành tích trồng rừng lớn đến mức diện tích rừng trồng
được lớn hơn cả diện tích đất có để trồng. Thành tích đặt vòng tránh thai
lớn đến mức số vòng đặt được nhiều hơn cả số phụ nữ. Mà như vậy thì tại
sao các em học sinh thi tốt nghiệp phổ thông lại không thể đạt tỷ lệ “100%
khá và giỏi”?! (Thành tích này đâu có gì là quá đáng so với thành tích trồng
rừng hoặc đặt vòng!).
Bệnh thành tích là bệnh của cả xã hội. Vì vậy chỉ đặt vấn đề kiên quyết
chống bệnh thành tích trong ngành giáo dục và với các em học sinh như
hiện nay thì chắc gì đã công bằng? Và cũng chắc gì đã thành công?
Bệnh thành tích có nguồn gốc xã hội của nó. Trước hết, nó bắt nguồn từ sự
lạm phát của các phong trào thi đua. Các phong trào thi đua này lại ra đời
để bù đắp cho việc động lực của sở hữu tài sản bị triệt tiêu trong chế độ
công hữu. Tuy nhiên, các phong trào thi đua lại chỉ tạo ra được động lực
tinh thần. Động lực tinh thần là quan trọng, nhưng không lâu bền như động
lực vật chất. Vào ngày phát động thi đua khí thế bốc lên ngút trời, nhưng
ngày hôm sau rồi ngày hôm sau nữa nó lại xìu xuống như bóng hết hơi.
Thế nhưng, khi phong trào thi đua đã được phát động, thì thành tích cho nó
phải được bảo đảm. Và thế là những “con số đẹp” đã được nghĩ ra. Những
“con số đẹp” này bao giờ cũng làm cho người đời bán tín, bán nghi. Nhưng
vì lợi ích của phong trào trong đa số các trường hợp chúng đã được chấp
nhận. Khi đã được chấp nhận, chúng lại có thể mang đến cơ hội thăng quan,
tiến chức cho những người biết nghĩ ra chúng. Và thế là những con số giả
lại hoàn toàn có thể mang lại những lợi ích tinh thần và vật chất thật. Đây
chính là động lực của ham muốn lập thành tích bằng mọi giá, cũng là
nguyên nhân sâu xa của bệnh thành tích.
