phản kháng lại hoặc phục tùng, với tất cả những hậu quả mà điều này áp
đặt?
Sự mềm dẻo tinh thần
Người ta thấy ngay sự mềm dẻo tinh thần chống chọi lại mọi hình
thức cứng đơ tinh thần. Và một tinh thần rộng mở ngăn cản sự xuất hiện của
những thái độ cứng nhắc! Vì vậy chúng ta phải tìm cho ra các nguyên nhân
của sự cứng đơ này, ngoan cố, v.v… Những khiếm khuyết này có khi xuất
phát từ sự ngốc nghếch… nhưng thường hơn là do các mặc cảm bất lực, tự
ti và ức chế. Cũng có thể do sự thiếu hiểu biết: là điều khá hợp lý khi một
người bị cứng đơ trước những cảm giác mà người đó cho là sự thật. Tầm
nhìn rộng rãi là rất cần thiết cho một ý chí bình thường. Trước hết, bởi vì nó
cho phép một phán đoán ý thức tối đa; sau nữa nó làm cho người ta nhận
biết rằng tất cả các mảng của thực tế để hướng đến chân lý cuối cùng. Rất
nhiều việc sẽ được cứu vớt nếu mỗi chúng ta nhận ra rằng mình có lý… mà
người kia thì cũng không hề sai!
Khi vô thức làm tổn hại đến ý thức
Khi một con người chỉ biết hành động theo vô thức, thì không còn là
con người nữa, mà là một cỗ máy. Ý chí là một tính năng cao cấp và tinh
khiết. Như vậy, người ta thấy một ý chí thực thụ rất hiếm khi được thể hiện
trong suốt một ngày… hoặc trong cả một đời người. Rất nhiều người sống
suốt cả một cuộc đời mà không hề thực hiện được dù chỉ một hành vi ý chí
thực thụ, trong khi không ngừng lặp đi lặp lại “tôi muốn”. Chúng ta lại phải
nghĩ đến những rối loạn thần kinh, mặc cảm, nỗi sợ sệt, lo hãi, bù trừ.
Những chứng bệnh đó bắt con người phải hành động xuyên qua một cảm
tính hoàn toàn sai lệch. Con người hướng đến mục đích chỉ với một phần
nhỏ của anh ta mà thôi. Và cái phần nhỏ đó nói “tôi muốn” thường là phần
bệnh hoạn!
Chúng ta hãy xem lại thí dụ của người chuyên quyền. Anh ta nói “tôi
muốn” để có thể thống trị được những người khác. Tại sao? Vì sự yêu thích
thống trị? Không hề? Nhưng để có thể bám víu vào một ảo giác quyền lực
