NỮ TƯỚNG THỜI TRƯNG VƯƠNG - Trang 79

Hôm ấy, ngày mười lăm tháng hai, buổi chiều, Xuân nương cho làm một cỗ
chay cáo tế trời đất, cúng cha anh và cúng chồng rồi lui về nghỉ. Buổi tối,
Xuân nương gọi các gia thần, nữ tốt vào cung dặn dò mọi việc. Tới đêm,
Xuân nương lấy ngựa một mình ra đi, nhằm phía làng Hương Nộn lần
bước. Mưa rơi như roi quất, chớp giật, sấm rền, Xuân nương bụng đau âm
ỉ, các vết thương ngấm nước nhức nhối, tránh các nơi giặc đóng, vừa đi vừa
nghỉ. Nàng ngồi trên một hòn đá lớn ở Tiền Áo một lúc, khi đứng dậy hòn
đá ướt đẫm máu. Xuân nương lại gắng gượng lên ngựa, vượt gió mưa về tới
Hương Nộn. Tới đây, Xuân nương thả ngựa, lần tới cửa chùa, ngồi nghỉ
một lúc rồi lần trước khắp sau chùa, bồi hồi tưởng nhớ. Lần tới bờ sông
Xuân nương tự nói : " Ta không muốn tử tiết ở nơi cung sở để xác lọt được
vào tay giặc và làm tan rã chí ba quân. Nay sức ta đã hết, xin một chết để
báo ơn vua đền nợ nước. Hồn ta muôn đời không tan, nguyện sẽ phù hộ cho
dân cho nước ". Nói đoạn nàng gieo mình xuống dòng sông Thao cuồn
cuộn trôi... (1)
Chú thích:
(1) - Nơi Xuân nương gieo mình, theo truyền thuyết, hôm sau mối đùn lên
thành gò, nhân dân gọi đấy là mộ Xuân nương. Năm ngày sau khi Xuân
nương tử tiết, ngày 20 tháng hai, đồn trại Hương Nha bị giặc phá, các thần
quan đều tử tiết.
Châu Đại Man gồm các miền rừng núi đồng bãi thuộc các huyện Tam
Nông, Thanh Thủy, Thanh Sơn, Cẩm Khê, ngày nay.
Dọc đường quốc lộ từ bến đò Ngọc Tháp (Phú Thọ) tới bến Trung Hà, các
xã Hương Nha, Vực Trường, Thanh Uyên, Tam Cường, Cổ Tiết, Hương
Nộn, đều có thờ Xuân nương. Theo các cụ ở địa phương thì các đền miếu
này xây dựng trên dấu máu những nơi nàng Xuân đánh với Mã Viện trong
trận cuối cùng của đời nàng.
Chùa ở Hương Nộn nói trong truyền thuyết trên là chùa Khánh Long tự
dựng ở mõm cao bên sông Thao gọi là Phác Sơn, thuộc xã Hương Nộn
trước gọi là hương Tuế Phong, cũng gọi là Kẻ Xoan. Các xã Thanh Uyên
(gồm Tiền Áo, Giá Áo, Nam Cường), Tam Cường và Hương Nha là khu vực
chiến trường Xuân nương và Thi Bằng đánh nhau với quân Hán.