NỮ TƯỚNG THỜI TRƯNG VƯƠNG - Trang 80

Miếu thờ Xuân nương ở Hương Nha có hai câu đối như sau :
" Yểu điệu phù Trưng trung quán nhật "
" Quật cường cự Hán tiết lăng sương ".
(Đại ý : Người yểu điệu phù vua Trưng, lòng trung tranh sáng với mặt trời.
Quật cường cự với giặc Hán, khí tiết thắng cả thời gian).
2 - " Anh kiệt vô song, vạn cổ thanh danh lưu nữ sử "
" Quân thần câu hoá, nhất không trung nghĩa tối thanh thiên ".
(Đại ý : Anh kiệt không hai, danh tiếng ngàn đời lưu vào sử sách những
người con gái. Vua tôi cùng mất lòng trung nghĩa làm trời xanh vằng vặc
cũng không bằng).
Nói riêng về tục lệ cầu tế ở xã Hương Nha : mọi lễ dâng Xuân nương đều
làm cỗ chay, có bánh dày, mật mía và củ mài. Các lễ tế mười vị thần quan
và quân sĩ đều mỗ trâu, nồi da nấu thịt, cỗ bày trên mâm tre đan lót lá
chuối, lá ngõa, lá ngô đồng. Ngày tiệc, mở hội ở bến Lão Châu tức bến
Đông, có trò trình nghề (rước các nghề nghiệp), cày bừa té nước vào nhau
(diễn xướng lễ nghi nông nghiệp) hái dâu, bán kén, chọi gà, đánh vật, kéo
quân, trai gái hát đối đáp.
Ở xã Hương Nộn, ngày cầu Xuân nương, các phường xoan Kim Dức và An
Thái (Phù Ninh) sang hát chầu theo tục lệ, hát từ chập tối tới gà gáy sáng
và liền trong ba ngày. Trong các buổi hát thờ ấy, trước bàn thờ Xuân nương
có sáu người con gái xinh đẹp chưa chồng, mặc quần áo xanh đỏ, chít chăn
chéo hai bên sườn, cầm kiếm và hộp trầu, đứng nghiêm suốt buổi lễ. Miếu
Hương Nộn cho tới kháng chiến chống Pháp còn một bức tranh thờ vẽ
Xuân nương ngồi giữa, sau lưng có sáu nữ tốt cầm kiếm đứng hầu, xung
quanh là cây cảnh và các nam binh nữ tốt. Tranh ấy nay đã mất.
Dân địa phương kiêng tiếng Xuân, tiếng ả, tiếng nương, và các tiếng Hiên,
Hoa là tên mẹ Xuân nương, tiếng Sát là tên bố Xuân nương.
Theo thần tích ở Hương Nha, khi quan thái thú Lê Thiện là tướng của vua
Lê Thái Tổ (Lê Lợi) đem quân đánh giặc Minh có qua đây đêm mộng thấy
Xuân nương hiện lên cho biết sẽ âm phù cho nghĩa quân thắng giặc. Sau
khi lên ngôi, vua Lê Thái Tổ có phong sắc cho Xuân nương là " Đệ bát vị
Đông cung công chúa Xuân nương ", phong cho các thập bộ thần quan là