Lev Tolstoy
PHỤC SINH
Dịch giả : Vũ Đình Phòng, Phùng Uông
Chương 44
Trong buổi gặp nhau lần thứ nhất, Nekhliudov cứ đinh ninh là khi Katiusa
thấy mặt chàng, biết được ý chàng định giúp đỡ mình và thấy chàng hối
hận thì nàng sẽ sung sướng sẽ cảm động và sẽ trở lại thành cô gái Katiusa
ngày xưa. Nhưng chàng kinh sợ biết bao khi thấy không còn đâu là Katiusa
nữa mà chỉ có Maxlova thôi: Điều nầy khiến chàng hết sức kinh ngạc.
Điều làm chàng ngạc nhiên nhất là Maxlova không hề hổ thẹn về cái hoàn
cảnh của mình, mà hình như còn lấy thế làm tự mãn, gần như hãnh diện
nửa. Đây không nói đến hoàn cảnh tù nhân (về hoàn cảnh nầy thì nàng có
hổ thẹn) mà là hoàn cảnh làm đĩ nhưng xét cho cùng thì không thể nào khác
được: Muốn hành động, bất cứ ai trong chúng ta cũng phải coi trọng công
việc của mình là quan trọng và tốt đẹp. Chính vì thế, dù cho ở hoàn cảnh
thấp kém thế nào đi nứa, con người cũng nhất định phải tự tạo cho mình
một cách nhìn đời để có thể thấy việc mình làm là quan trọng và tốt đẹp.
Thường người ta cứ tưởng lẩm rằng kẻ trộm cắp, quân giết người, tên mật
thám, ả gái điếm, đều tự biết nghề của họ là xấu xa và phải lấy làm hổ thẹn.
Thật ra thì không phải thế. Những người bị số phận và tội lỗi hãm vào một
hoàn cảnh nào đó, - hoàn cảnh nầy dù có xấu xa mấy đi nữa, - họ cũng vẫn
tự tạo ra cho mình một cách nhìn đời, nói chung khiến họ thấy hoàn cảnh
của họ là tốt đẹp và chính đáng. Để bào chữa cách nhìn đó, tự nhiên họ
đứng vào phía những người thừa nhận cách nhìn của họ về cuộc đời và về
hoàn cảnh riêng của họ trong xã hội.
Chúng ta ngạc nhiên khi thấy những tên trộm cắp khoe khoang mánh khóe
tài tình của chúng, những ả gái điếm khoe khoang cảnh truỵ lạc của họ,
những quân giết người khoe khoang tính hung ác của chúng. Nhưng chúng
ta ngạc nhiên như vậy chỉ vì cái giới của những con người ấy có hạn và
nhất là vì chúng ta sống ở ngoài giới đó. Ấy thế mà phải chăng cũng có một
hiện tượng như vậy đã diễn ra trong tầng lớp những người giàu có khoe
