đảo khởi sự tiếp nhận một đợt tù vĩ đại, tính từ số triệu từ các lãnh thổ vừa
chiếm đóng được, từ Âu châu gởi về, mỗi năm một nhiều cho tới 1946. Đại
khái có thể chia làm hai thành phần:
Một là những thường dân sống chung với quân Đức hay sống trong
vùng Đức chiếm đóng. Thành phần này mang án 10 năm, gọi tắt loại
“a”, chiếu điều 58 khoản 1a.
Hai là thành phần gốc quân sự, cựu tù binh cũng mang án 10 năm, gọi
tắt là loại “b”, chiếu điều 58, khoản 1b.
Sự thực đau khổ là sống trong vùng địch tạm chiếm đâu thể nhịn ăn mà bắt
buộc vẫn phải làm một cái gì đó để khỏi chết đói. Kiếm ăn được có nghĩa là
rồi đây cũng để kiếm luôn một bản án, nếu chẳng phải phản bội Tổ quốc
cũng là cộng tác, trợ giúp địch quân. Theo thủ tục thì chỉ cần nhìn vào hàng
chữ số ở giấy tờ tùy thân cũng biết ngay đương sự từng ở trong vùng đich
chiếm. Bắt giam tất cả bọn người này xét ra là một điều vô lý trên khía
cạnh kinh tế. Vì bắt bằng hết thì nhiều vùng trơ trọi hết, chẳng còn thằng
dân nào sao? Vấn đề đặt ra là chỉ xét bắt một phần nào, một tỷ lệ những
thằng phạm tội – thằng nào phạm một nửa tội, thằng nào một góc tội và
những thằng thực sự chạy theo Đức.
Hãy cứ lấy tỷ lệ 1%. Một phần trăm của một triệu người có nghĩa là mười
trại giam chật cứng người rồi!
Chớ có tưởng tượng là ở trong vùng tạm chiếm, tham gia hoạt động bí mật
chống Đức là kể như bảo đảm khỏi bị tống vô đợt tù này. Công trạng nào
có nghĩa lý gì?
Hãy lấy trường hợp của một đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản tỉnh
Kiev được tổ chức gài vào Sở Cảnh sát Kiev dưới thời Đức chiếm đóng. Dĩ
nhiên để làm một thứ “tay trong”, có tin tức gì là báo cáo đầy đủ và hắn đã
làm tròn bổn phận. Nhưng khi giải phóng thành Kiev hắn cũng không tránh
khỏi 10 năm đi đày chỉ vì tội “thân Đức” hoặc đã trót thi hành một mệnh
