Là các đồng chí chỉ huy Nguyễn Trung Thầm, Ba xuân... các nữ thanh
niên như chị Bích, chị Giới... hay bà Hải, bà Nụ... kiên trung, dũng cảm.
Là các tên làng Quảng xá, Hiển Vinh... cùng các con sông Kiến Giang,
con sông Long đại... mà dòng chảy đã chảy trong thơ ca, trong lịch sử và
vẫn đang chảy ngoài đời...
Đặc biệt ở đây có hai câu chuyện được giành ưu tiên, đó là câu chuyện
về o Tốt và chú bé chim Yến. Nói ưu tiên là bởi nó được giành nhiều
chương đã đành. Nhưng hơn cả là những hành động, việc làm thực tế dẫn
đến chiến công mà ẩn sâu trong đó là những diễn biến tư tưởng, tính cách,
tâm lý nhân vật được tác giả công phu xây dựng khá lớp lang, bài bản. Ví
như tình huống oái ăm, trớ trêu giữa một bên là mối tình đầu đời đẹp đẽ với
anh Sắc, một bên là quan hệ vợ chồng bất đắc dĩ với thằng đồn phó tên Càn
mà o Tốt ở trong tình trạng không thể thanh minh được, một mình mình
biết, một mình mình hay (Nguyễn Du), phải tự tìm ra cách giải quyết để mà
giải thoát, trở về với đồng đội, với nhân dân, trở về với chính mình và tình
yêu của mình.
Nhân vật chim Yến lại có vẻ đẹp của tuổi trẻ tinh khôn tháo vát, quyết
liệt khi biết nhanh trí chèo lái chiếc thuyền đang chở đám quan quân ô hợp
vào đúng vùng nước xoáy, vừa để đánh đắm bầy lũ kẻ thù, vừa để mình có
cơ hội thoát hiểm trong gang tấc.
Hay trường hợp viên quan Pháp, tại buổi tra khảo dân làng, sau một hồi
lồng lộn quát tháo và bắn giết, hắn phải chùn tay, đánh rơi khẩu súng chỉ vì
một tác động tâm lý tình cảm trực tiếp để rồi sau này giác ngộ, lại mang
theo khẩu súng ấy gia nhập hàng ngũ kháng chiến.
Điều ấy là hợp lý, đã từng xảy ra không ít trong thực tế.
Như thế, chỉ cần tác giả am hiểu và tôn trọng là nhân vật chuyện có chiều
sâu, phù hợp với cuộc sống đa dạng, phức tạp và nhờ đó, câu chuyện trở
nên sinh động, hấp dẫn hơn.
Cuối cùng xin nói đến cách dẫn chuyện nhẹ nhàng mà kín đáo. Suốt
chiều dài mấy chục năm tập sách, ta thường gặp mạ kể rằng... mạ kể rằng
tự nhiên nhỏ nhẹ để dẫn vào một câu chuyện nào đấy. Như thế nó tạo
