một người đàn ông tài trí, người đàn bà đã tự phụ rởm, đã tự dối hão, hoặc
đó chỉ là sự bồng bột của một kẻ biến tính. - Trái lại, người đàn ông không
yêu theo bản năng dựa vào các tính nết của người đàn bà; vì thế mà biết bao
nhiêu Socrate đã gặp phải một bà vợ Xanthippe
[22]
, chẳng hạn Shakepeare,
Albert Durer, Byron, v.v... Nhưng ở đây, chính các đặc tính trí tuệ tác động,
vì chính tùy thuộc di sản của mẹ; tuy nhiên ảnh hưởng của chúng có phần
lùi bước trước ảnh hưởng của sắc đẹp thể xác vốn có liên hệ đến những
điểm thiết yếu hơn nên do đó tác động cấp thời hơn. Vì vậy mà các bà mẹ,
được thúc đẩy do trực giác hay do kinh nghiệm về ảnh hưởng này, cho con
gái học hỏi các ngành mỹ thuật, sinh ngữ, v.v... để thêm phần hấp dẫn trước
nhãn quan của đàn ông; họ muốn hỗ trợ trí tuệ bằng những phương tiện giả
tạo, cũng như khi cần đến bằng mông bằng vú. - Nên nhớ rằng ở đây chỉ
toàn là vấn đề thu hút hoàn toàn cấp thời, hoàn toàn bản năng, phát sinh ra
cái tình cảm yêu đương thực thụ. Rằng một người đàn bà khôn ngoan hiểu
biết quý chuộng một người đàn ông ở chỗ khôn ngoan hiểu biết, rằng một
người đàn ông hay suy nghĩ phải trái để ý nhận xét tính tình của vị hôn thê
của mình, cũng chẳng thay đổi gì vấn đề hiện đang bàn đến: các yếu tố này
làm căn bản cho một sự lựa chọn phải chăng trong một cuộc hôn nhân,
nhưng chẳng phải là căn bản cho tình yêu say đắm vốn là đề tài của chúng
ta.
Cho đến nay tôi chỉ mới quan tâm đến các điều tuyệt đối, nghĩa là
những điều có giá trị cho mọi người; giờ thì tôi đề cập đến những điều
tương đối và cá biệt: vì chúng có khuynh hướng sửa chữa các khiếm khuyết
cùng các bất thường so với tiêu thức loại thuộc đã có sẵn ở ngay con người
của kẻ lựa chọn, và do đó đưa chúng trở lại với sự biểu hiện thuần túy của
tiêu thức lí tưởng. Vì thế mà trên phương diện này, người ta ai nấy đều yêu
nhưng cái gì mà mình thiếu sót. Vốn khởi sự từ một cấu thể cá nhân và
nhắm vào một cấu thể cá nhân, sự lựa chọn dựa trên các điều nhận xét
tương đối loại này, được xác định hơn nhiều, quyết liệt hơn nhiều và độc
chiếm hơn nhiều là sự lựa chọn phát xuất từ các nhận xét tuyệt đối; tình yêu
say đắm thực thụ do đó thường bắt nguồn từ các nhận xét tương đối, và chỉ
có tình yêu thông thường vốn dĩ nhẹ nhàng hơn, mới phát xuất từ các nhận
