Sự trinh sản là quá trình sinh sản trong đó trứng phát triển không có sự
thụ tinh. Những cơ thể đơn bội được sinh ra từ trinh sản sẽ sản sinh giao tử
không qua giảm phân. Trong trường hợp giáp xác Daphnia, sự sinh sản
chuyển từ hữu tính sang vô tính tùy theo mùa. Sự sinh sản vô tính xảy ra khi
điều kiện thuận lợi, còn sinh sản hữu tính xảy ra khi môi trường bất lợi.
Sự trinh sản có vai trò trong tổ chức xã hội của một số loài ong và kiến.
Những con ong đực thường được sinh ra bằng phương thức trinh sản, ngược
lại, ong thợ và ong chúa được sinh ra qua trứng thụ tinh. Đối với động vật
có xương sống, ví dụ một số loài cá, lưỡng cư và bò sát sinh sản bằng
phương thức trinh sản bao gồm sự nhân đôi nhiễm sắc thể sau giảm phân để
tạo nên những “hợp tữ” lưỡng bội. Ví dụ, có khoảng 15 loài thằn lằn thuộc
chi Cnemidophorus sinh sản chủ yếu bằng trinh sản. Trong những loài này
không có con đực, nhưng những con thằn lằn cái bắt chước kiểu tập tính
giao phối đặc trưng của những loài thằn lằn sinh sản hữu tính thuộc cùng
chi với chúng. Trong thời gian động dục, một con thằn lằn cái đóng vai trò
thằn lằn đực trong cặp giao phối. Chúng có thể thay đổi vai trò hai hoặc ba
lần trong mùa giao phối. Tập tính cái thể hiện ở chỗ rụng trứng, khi hàm
lượng hoocmon estrogen trong con cái tăng cao, và tập tính đực xuất hiện
sau rụng trứng khi hàm lượng estrogen giảm. Sự rụng trứng có khả năng
xảy ra nhiều hơn khi một cá thể leo lên giao phối với một cá thể khác trong
thời gian đạt đỉnh cao của chu kỳ hoocmon. Những con thằn lằn sống cô lập
đẻ ít trứng hơn những con thằn lằn có cặp đôi (được kích thích sinh dục).
Thật vậy, những con thằn lằn trinh sản, tiến hóa từ loài có phân hóa giới
tính, cũng vẫn cần được kích thích sinh dục để sinh sản có hiệu quả tối đa.
c) Sự lưỡng tính sinh (hermaphroditism)
Sự sinh sản hữu tính đối với những động vật có đời sống tĩnh tại hay
động vật ký sinh, ví dụ như hải miên, giun dẹt, hiếm khi tìm được cá thể
khác giới để giao phối, do đó chúng thường sinh sản bằng hình thức lưỡng
tính sinh. Sinh sản lưỡng tính sinh hermaphroditism (là sự kết hợp tên của
hai vị thần Hy Lạp là nam thần Hermes và nữ thần Aphrodite) là hình thức
sinh sản, trong đó một cá thể có cả cơ quan sinh sản đực và cơ quan sinh sản
