Trong thơ Nguyễn Hoàng Sơn còn in dấu một thứ dụng cụ nổi tiếng ở
Hà Nội một thời, đã thành biểu trưng thời bao cấp. Đó là chiếc cặp lồng
thường gắn trên ghi-đông xe đạp của cán bộ công chức mỗi sáng đi làm.
Người Hà Nội sống với chiếc cặp lồng ấy dễ đến 30 năm, làm sao mà quên
được. Bây giờ cặp lồng để mua cháo sáng cho trẻ con bằng inox, chứ hồi
đó chỉ có cặp lồng bằng nhôm Hải Phòng bé tí, sét gỉ vẫn dùng. Trong
chiếc cặp lồng đó thường chỉ có ít cơm độn với ngô, thêm ít gắp bắp cải
xào sơ sịa:
Tiễn em buổi sáng đi làm
Nón quên anh nhắc, chiếc làn anh đưa
Tần ngần một thoáng dây dưa
Trao em chiếc cặp lồng trưa quá nghèo.
Tìm hiểu thời bao cấp là dịp lớp trẻ hiểu thêm cha ông đã sống một
thời cam go như thế nào để mà thương, mà tin đời hơn. Việc phân phối theo
kiểu bao cấp chỉ là kết quả của một quá trình lớn lao hơn: Tất cả những gì
thuộc về con người phải được quản lý. Không có chế độ bao cấp, kế hoạch
hóa, cung cấp tem phiếu 20 năm ở miền Bắc làm sao thực hiện được khẩu
hiệu: Tất cả cho tiền tuyến. Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu
một người. Nhưng nghĩ lại cũng kinh lắm!
Thơ viết thời bao cấp cũng mang đầy đủ tâm trạng, yêu thương cõi
trần hệ lụy. Bài thơ Vợ ốm là sự tự thú hay “kiểm điểm” rất chân thành của
nhà thơ Nguyễn Duy thời bao cấp:
... Cha con chúa Chổm loanh quanh
Anh như nguyên thủ tanh bành quốc gia
Việc thiên việc địa việc nhà
