Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Nam Việt Úy Đà liệt truyện
V
ua Nam Việt họ Triệu tên là Đà người huyện Chân Định, trước làm quan
úy. Bấy giờ nhà Tần đã chiếm cả thiên hạ, cướp lấy đất Dương Việt, đặt ra
các quận Quế Lâm, Nam Hải và Tượng Quận để đưa những người bị đày
đến ở lẫn với người Việt. Như thế đã mười ba năm. Thời Tần, Đà được làm
lệnh ở huyện Long Xuyên, thuộc quận Nam Hải. Đến đời Nhị Thế, quan úy
ở Nam Hải là Nhâm Ngao, ốm sắp chết, mời huyện lệnh Long Xuyên là
Triệu Đà đến nói;
- Tôi nghe bọn Trần Thắng làm loạn. Nhà Tần làm điều vô đạo, thiên hạ
khổ cực. Bọn Hạng Vũ, Lưu Quý, Trần Thắng, Ngô Quảng đều dấy binh tụ
tập quân sĩ, tranh giành thiên hạ. Trung Quốc loạn lạc chưa biết lúc nao
yên. Những người hào kiệt phản Tần đều đứng lên cả. Nam Hải ở nơi xa
lánh, tôi sợ quân giặc xâm lấn đến đây, nên định dấy binh chặn đứt con
đường mới (l) để tự phòng bị, đợi chư hầu có sự thay đổi. Nay gặp lúc ốm
nặng. Đất Phiên Ngang nhân thế núi hiểm trở, đất Nam Hải Đông Tây rộng
vài ngàn dặm, lại có người Trung Quốc giúp, cũng là nơi chủ chốt của một
châu có thể lập thành nước được. Các trưởng lại trong quận không ai có thể
cùng bàn việc ấy nên tôi mời ông đến để nói.
Ngao liền làm chiếu giả cho Đà làm công việc của quan úy quận Nam Hải.
Ngao chết, Đà lập tức truyền hịch bảo các cửa quan Hoành Phố, Dương
Sơn, Hoàn Khê rằng:
- Quân giặc sắp đến, phải chặn ngay đường, tụ tập quân sĩ để tự bảo vệ.
Rồi dần dần ông dùng hình pháp giết các trưởng lại do nhà Tần đặt ra, dùng
những người đồng đảng để thay thế. Khi nhà Tần đã bị tiêu diệt, Đà lập tức
đánh chiếm lấy cả Quế Lâm, Tượng Quận, tự lập làm Nam Việt Vũ Vương.
Sau khi Hán Cao Đế bình định được thiên hạ, thấy Trung Quốc mới khổ
nhục, cực nhọc, nên tha Đà không trị tội. Năm thứ 11 (năm 196 trước Công
nguyên), Hán sai Lục Giả sang, nhân tiện phong cho Đà làm Nam Việt
Vương, chặt phù để làm tin, cho phép phái sứ giả đi lại với Trung Quốc,
bảo phải hòa hợp với Bách Việt, không được gây việc lo ngại ở biên giới
