bộ chỉ huy Liên Xô đã phối hợp các binh đội và binh đoàn không quân
thành những cụm không quân tác chiến để sử dụng tập trung trên những
hướng quyết định.
Cuộc chiến đấu chống pháo binh địch bắn phá dã man thành phố Lê-
nin-grát là một trang vẻ vang của thiên anh hùng ca Lê-nin-grát. Tôi nghĩ là
tôi sẽ không có lỗi trước lịch sử, nếu nói rằng chính các chiến sĩ pháo binh
của Phương diện quân Lê-nin-grát và Hạm đội Ban-tích nhiều khi đã mở ra
những con đường mới trong lý luận và thực tiễn của cuộc chiến đấu chống
pháo binh địch. Lao động và tài nghệ chiến đấu của các chiến sĩ pháo binh
Lê-nin-grát - từ các chiến sĩ bình thường đến tư lệnh phương diện quân - đã
góp phần to lớn vào việc bảo vệ thành phố anh hùng trên sông Nê-va khỏi
sự phá hoại dã man của kẻ thù và cứu sống hàng vạn sinh mạng trong thời
gian dài bị bao vây.
Những kinh nghiệm của cuộc chiến đấu bảo vệ thành phố Lê-nin-grát
trong việc tổ chức và tiến hành các chiến dịch tiến công trên vùng rừng rú -
đầm lầy và nhiều sông ngòi quả thật là nhiều mặt. Một số chiến dịch trong
năm 1942-1943, và trước hết là chiến dịch “Tia lửa” được thực hiện thắng
lợi trong tháng Giêng năm 1943, chiến dịch có tính chất chiến lược của ba
phương diện quân và hải quân trong tháng Giêng - tháng Hai năm 1944,
chiến dịch tấn công tiêu diệt địch trên những con đường từ phía Tây - Bắc
và phía Bắc dẫn đến Lê-nin-grát - trên eo đất Ca-rê-li-a và ở phía Nam Ca-
rê-li-a trong tháng Sáu - tháng Bảy năm 1944 - đã góp phần làm cho lý luận
và thực tiễn tổ chức tiến hành trận chiến đấu tiến công có thêm nhiều kinh
nghiệm mới và có ý nghĩa giáo dục. Cuộc phá vỡ hoàn toàn vòng phong tỏa
thành phố Lê-nin-grát là chiến dịch tiến công lớn đầu tiên của các Lực
lượng vũ trang Liên Xô trong chiến cục mùa đông năm 1944.
Đại bản doanh và Bộ Tổng tham mưu đã đánh giá cao hoạt động của L.
A. Gô-vô-rốp và K. A. Mê-rét-xcôp, tư lệnh Phương diện quân Lê-nin-grát
và Phương diện quân Vôn-khôp, về mặt chỉ đạo hoạt động quân sự nhằm
