trong điều kiện buộc phái rút lui đã làm cho địch đang tiến công phải phân
tán những nỗ lực, làm tiêu hao những cánh quân xung kích của chúng, buộc
chúng phải thay đổi hướng tiến công, do đó, cho phép Hồng quân tranh thủ
thời gian để tăng cường phòng thủ trên những hướng quan trọng nhất.
Những chiến sĩ bảo vệ Lê-nin-grát và bộ chỉ huy của họ có thể lấy làm
tự hào rằng những kinh nghiệm tổ chức phòng thủ của họ đã được áp dụng
rộng rãi trên các khu vực khác của mặt trận Xô - Đức rộng lớn, còn những
nguyên tắc cơ bản của cuộc phòng thủ có xây dựng hầm hào về sau đã được
phản ánh trong các điều lệnh chiến đấu và dã chiến của Hổng quân. Ở
Phương diện quân Lê-nin-grát, lần đầu tiên trong thời gian chiến tranh,
người ta đã thực hiện việc phản chuẩn bị của pháo binh và không quân
nhằm tiêu diệt quân địch đã được chuẩn bị sẵn sàng để tấn công thành phố.
Sau đó, việc phản chuẩn bị này đã được bộ đội Liên Xô áp dụng thành công
ở vòng cung Cuôc-xcơ.
Hơn bất cứ trận đánh nào khác của cuộc chiến tranh vừa qua, trận đánh
bảo vệ Lê-nin-grát đã tạo được kinh nghiệm quý giá nhất về tổ chức hiệp
đồng tác chiến giữa lục quân với hải quân. Việc đặt Hạm đội Ban-tích và
Phân hạm đội La-đô-ga dưới sự chỉ huy của hội đồng quân sự Phương diện
quân Lê-nin-grát về mặt tác chiến là một hình thức tổ chức rất có hiệu quả
sự hiệp đồng giữa lục quân và hải quân.
Trong điều kiện phòng thủ một khu vực ven biển và một thành phố lớn
có căn cứ hải quân và quân cảng bị địch phong tỏa, tư lệnh Phương diện
quân Lê-nin-grát đã có thể hướng những nỗ lực của tất cả các đơn vị bộ đội
và lực lượng hải quân bị phong tỏa vào việc giải quyết những nhiệm vụ
quan trọng nhất nảy sinh trong từng thời kỳ của cuộc đấu tranh nhằm bảo vệ
thành phố Lê-nin-grát.
Trong các trận chiến đấu ở vùng Lê-nin-grát, chúng ta đã thu được
những kinh nghiệm có ý nghĩa giáo dục về các vấn đề sử dụng trong chiến
đấu không quân của phương diện quân và của hải quân. Ở đây, lần đầu tiên,
