SỬ TRUNG QUỐC - Trang 300

nên người ta gặp những tay nghĩa hiệp để nhờ họ phục cừu cho mau; đó là
đề tài những tuồng Tam Hồ Hạ Sơn, Phong tuyết khốc hàn đình ...
* Tuồng nhân quả. Những bậc nghĩa hiệp cũng không dể gì gặp được, chỉ
còn cách nuốt hận và mượn thuyết quả báo của nhà Phật để tự an ủi và cảnh
cáo kẻ khác. Tư tưởng đó được phát biểu trong những tuồng Thần Nô nhi,
Lão sinh nhi ...
* Tuồng thần tiên. Tiêu cực hơn nữa, người ta lánh đời, đi tìm đạo tiên, lên
tu trên núi để mượn tiếng chim kêu vượn hót mà quên đi kiếp đời khổ nhục,
chẳng còn biết có vua, có nước, có Hán, có Tần, có Tống, có Nguyên nữa,
như các nhân vật chính trong Trần Đoàn cao ngọa của Mã Trí Viễn, Hoàng
Lương mộng ....
* Tuồng luyến ái. Nhân quả là mơ hồ, tu tiên cũng là ảo vọng, đều không
thực tế, không bằng trầm túy bên cạnh mỹ nhân, nhìn về ngọc, nghe tiếng
oanh mà đánh đắm nỗi sầu trong ly rượu, đó mới thực là cảnh tiên, cảnh
tiên trong cõi tục. Những tuồng trong loại này nhiều nhất, được nhiều
người thích vì rất mãng mạn, như Bái nguyệt đình, Phong hoa tuyết nguyệt,
Ngọc xuân đường .... Nổi danh nhất là Tây sương Ký của Vương Thực Phủ.
Có tài nhất là Quan Hán Khanh. Ông soạn được 63 tuồng, nay chỉ còn 13.
Hai tuồng Đậu Nga oan và Cứu phong trần rất được truyền tụng . Có người
ví tuồng của ông với bộ Sử Ký của Tư Mã Thiên, có tác giả lại so sánh nó
với thơ Đường, họ đều nhận thấy rằng nó có địa vị rất lớn trong văn học
Trung Hoa. Ông rất khéo về kết cấu và miêu tả.
Vương Thực Phủ , tác giả Tây Sương Ký, có tài tả tâm lý một thiếu nữ đa
tình bị lễ giáo kiền thúc: mới đầu muốn yêu mà không dám, về sau khi đã
yêu thì nhiệt tình vô cùng, lúc trằm mặt, lúc phóng đảng cũng rất mực.
Một học giả, Vương Quốc Duy phê bình tuồng đờ Nguyên như sau:
" Cái hay của tuồng đời Nguyên ... có thể tóm tắt trong một tiếng là tự
nhiên ( ....) Vì người soạn tuồng đời ấy ( .....) không có ý lấy văn học cầu
danh vị; cũng không có ý chôn tác phẩm vào danh sơn để lưu truyền hậu
thế. Họ cảm hứng mà viết để làm vui mình và vui người; lời khéo vụng, họ
không kể , ý thô lậu, họ không ngại ( ...) . Họ tả cảm tưởng trong lòng cùng
tình trạng xã hội, mà cái lẽ chân thành, cái khí hùng dũng thường hiện