Đến khi Tư Tôn lên ngôi, giết Trung Hiền, rửa oan cho các người bị nó hại
thì chính trị đã đổ nát và nhà Minh sụp đổ.
2. Kinh tế lâm nguy
Kinh tế nhà Minh chỉ thịnh trong mấy chục năm đầu, rồi suy lần lần vì tiêu
pha quá nhiều mà thu vào không đủ.
Việc xây kinh dô Bắc Kinh , cất các cung điện tráng lệ, xây trường thành
tốn kém ra sao, tôi đã kể ở trên rồi
Chính sách của Minh đối với vác rợ phương Bắc là vừa dùng cả uy lẫn ân ,
hễ nước nào chịu phục tùng thì vua Minh tỏ ra rất rộng rãi. Theo sữ thì có
tới 38 thuộc quốc. Mỗi lần xứ thần của họ tới boiên giới thì được viên quan
ở đó tiếp đãi trong khi chờ đợi, có khi cả tháng lệnh của triều đình, rồi đưa
họ tới kinh đô, họ ở kinh cũng cả tháng nữa. Họ thường cống những sản
phẫm của nước họ như ngựa, da lông, vua Minh ban cho họ gấm vóc, trà,
lại cho thêm mỗi người trong phái đoàn lụa, mão áo, hài, nhiều ít tùy phẩm
trật. Có nước lợi dụng lòng rộng rãi đó, gởi những phái đààn gòm 3.000
người, trong đó xen một số con buôn, bắt Trung Quốc nuôi hàng tháng, mỗi
tháng 3.000 con cừu, 3.000 vại rượu , 100 hộc lúa, ấy là chưa kể gà vịt,
bánh trái... Khi vể, họ được tặng 26.000 tấm gấm vóc, 90.000 tấm lụa và
không biết bao nhiêu vật khác như đàn, sáo, dao, nồi đồng , đồ nữ trang...
Ta thử tưởng tượng 38 nước triều cống mà như vậy tốn cho triều đình biết
bao, còn hơn là vua Tống phải đóng " thuế " hàng năm cho nước Kim, nước
Liêu thời trước nữa , mà mục đích cũng chỉ là để họ khỏi quấy rối biên
giới.
Những nước không chịu thuần phục như Miến Xiêm, An Nam thì nhà Minh
đem quân đi dẹp, thị uy, thường là thắng một vài trận , rồi thua, phải rút
quân về, cũng rất tốn kém, mà chẳng có kết quả gì cả.
3. Họa Nhật Bản
Làm cho Trung Hoa điêu đứng nhất là Nhật Bản và Triều Tiên. Bọn giặc
biển Nhật thường đột xuất đánh phá, cướp bóc các khu bờ biển từ miền Bắc
tới Chiết Giang, Phúc Kiến, rồi rút lui ; thủy quân và lục quân Trung Hoa
không sao đề phòng , ngăn cản được, có thời phải bắt dân bỏ nhà cửa, rút
vào sâu trong nội địa để tránh chúng. Từ khoảng 1550 trở đi, bọn "giặc lùn
