Cơ chế và sự phát triển của sự kiện thể thao này cùng các quy định điều
chỉnh nó – dù là một thí dụ rất thông thường – chính là hình ảnh thu nhỏ
của xã hội. Trong sự đơn giản hóa, thể thao có thể minh họa cho các thể chế
xã hội phức tạp hơn: quy định chặt chẽ sẽ tạo ra thí sinh tốt, bức tường cao
sẽ tạo ra hàng xóm tốt, luật pháp nghiêm minh sẽ tạo ra công dân tốt. Con
người thường muốn điều tốt nhất cho bản thân và đa số mọi người đều yêu
chuộng sự công bằng. Nếu thiếu cơ chế thiết lập và thực thi các luật lệ chặt
chẽ công bằng, con người sẽ trở nên ích kỷ, không biết nghĩ cho người
khác; và nếu đi quá xa, xã hội sẽ trở thành “cuộc chiến của tất cả chống lại
tất cả.”
***
Nếu cơ quan giám sát định ra quy tắc cho các sự kiện thể thao, vậy ai định
ra quy tắc cho xã hội? Chính là các thể chế. Các thể chế tạo ra các chuẩn
mực phi chính thức và các quy định pháp luật chính thức nhằm điều chỉnh
hành vi cá nhân và sự tương tác giữa các cá nhân trong các tình huống xã
hội. Nhà kinh tế học Douglass North tại Đại học Washington, người được
trao giải Nobel nhờ các nghiên cứu tiên phong về mối quan hệ giữa thể chế
và kinh tế (ngày nay lĩnh vực này được gọi là kinh tế học thể chế), đã liệt kê
ra hai loại thể chế chính. Các thể chế phi chính thức, bao gồm các cấu trúc
văn hoá, tập quán và giá trị. Đây là các cấu trúc có tính tự tổ chức, hướng từ
dưới lên, tiến hóa rất chậm và thay đổi khi có sự tác động của các trào lưu
văn hóa hoặc sự dịch chuyển truyền thống. Các thể chế chính thức là các
luật lệ và quy tắc được tạo ra một cách duy ý chí từ trên xuống như hiến
pháp và pháp luật. Với loại thể chế này, sự thay đổi chỉ xảy ra một cách đột
ngột khi luật mới được ban hành hoặc khi các công cụ pháp luật trở nên vô
hiệu, thí dụ trong chiến tranh hoặc cách mạng. Trong bài phát biểu tại lễ
nhận giải Nobel, North giải thích: “Thể chế là các ràng buộc do con người
tạo ra và cấu thành các tương tác của con người”. “Chúng bao gồm các ràng
buộc chính thức (quy định, đạo luật, hiến pháp) và phi chính thức (chuẩn
mực hành vi, truyền thống, quy tắc xử sự cá nhân) cùng với các đặc điểm
