Từ xưa tới nay, các cuộc khởi nghĩa nông dân thường nhanh chóng bị
dập tắt là bởi người nông dân tuy có nhiệt huyết nhưng chỉ mang cái manh
mún, tuy có sự dũng cảm nhưng lại thiếu cái chuyên nghiệp. Trước khi
khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra đã xuất hiện một số cuộc khởi nghĩa của nhà sư
Nguyễn Dương Hùng ở Sơn Tây, khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu ở ven biển
Đồ Sơn, khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương ở phía tây Thăng Long... nhưng
tất cả đều bị quân Trịnh đàn áp. Còn Tây Sơn thì chiến thắng, thậm chí
người lãnh đạo còn đăng cơ làm hoàng đế. Ấy là bởi Tây Sơn có Nguyễn
Huệ, người không chỉ đào tạo cho binh sĩ Tây Sơn trở nên thiện chiến, huy
hoàng và vô địch mà còn vượt trên tầm suy nghĩ thông thường. Chúng ta có
thể gặp cái hạn chế của khởi nghĩa nông dân ngay trong lòng Tây Sơn qua
nhân vật Nguyễn Nhạc.
Quang Trung mang đủ cái thâm trầm, cái sâu sắc và cái nhạy cảm chính
trị cùng một tầm nhìn đế vương hùng tài đại lược. Dưới trướng ngài bởi
vậy không phải là sự bùng phát nông dân mà là một vương triều được xây
dựng kỹ lưỡng đủ cả văn lẫn võ. Về võ có “Tây Sơn thất hổ tướng”: Võ
Văn Dũng, Võ Đình Tú, Trần Quang Diệu, Nguyễn Văn Tuyết, Lê Văn
Hưng, Lý Văn Bưu và Nguyễn Văn Lộc. Văn thì có Ngô Thì Nhậm, Phan
Huy Ích, Nguyễn Thiếp... Tây Sơn Nguyễn Huệ có một bộ máy hoàn chỉnh,
một kinh đô Phượng Hoàng đang chuẩn bị xây dựng. Nhưng ông trời thì
đâu có cho ngài thời gian để ngài kiện toàn chứ! Để rồi, khi ngài chết đi,
mọi thứ như những quân cờ thay nhau đổ ngã.
Kể từ lần đầu xuất hiện vào năm 18 tuổi đến khi đăng cơ năm 36 tuổi và
mất năm 19 tuổi, qua hơn 20 năm trên lưng ngựa, Quang Trung bách chiến
bách thắng, đã ra trận là tiêu diệt kẻ thù, đánh cho đối phương tuyệt không
còn mảnh giáp, “đánh cho để dài tóc, đánh cho để đen răng”... Trong toàn
cõi Đông Dương khi ấy và kể cả Đông Á, không ai uy dũng hơn ngài.
Lời đầu Hoa Bằng có đoạn:
“Ôi, là người đồng thời và ngang hàng với Nã Phá Luân
, Quang Trung
cũng có thiên tài về quân sự, cũng có thủ đoạn thần tốc trong việc hành
