bù đắp lớn lao cho sự hy sinh khủng khiếp của người đàn ông văn võ song
toàn, dung mạo đẹp đẽ đó. Không chỉ được đổi thành họ Lý mà các chức
danh cao quý nhất đã lần lượt đến với Ngô Tuấn, và ông đã đáp lại bằng trí
tuệ và võ lược của mình để giữ vững thiên hạ nhà Lý.
Dù sao đây vẫn là một giả thuyết, một giai thoại đẹp để cắt nghĩa về
quyết định của Lý Thường Kiệt. Hậu nhân sẽ luôn có cho mình những luận
giải khác nhau.
2. Bình Chiêm.
Vào năm 1069, lãnh thổ đất nước ta kéo dài từ Ải Nam Quan đến tỉnh Hà
Tĩnh là dừng lại. Còn lãnh thổ của Chiêm Thành kéo dài từ Quảng Bình
cho đến Ninh Thuận bây giờ. Từ Ninh Thuận xuống mũi Cà Mau là Chân
Lạp. Thời điểm đó, Đại Việt là một quốc gia hùng mạnh và yêu cầu phía
Chiêm Thành phải thần phục. Nhưng vua Chiêm khi đó là Chế Củ đã thay
đổi chính sách ngoại giao và muốn thần phục nhà Tổng, dựa vào nhà Tống
để chống đối Đại Việt. Vua Lý Thái Tông không chấp nhận điều này và
quyết định nam chinh. Đại tướng tiên phong Lý Thường Kiệt từ Thăng
Long, đi đường thủy, dẫn 5 vạn quân với 2000 chiến thuyền bằng mọi giá
phải chế ngự được Chiêm Thành. Ngày 24 tháng 2 năm 1069, vua Lý
ThánhTông hạ chiếu thư tấn công. Trong vòng 10 ngày kể từ khi rời Thăng
Long, vua đã đưa quân vào hải phận Chiêm Thành. Sau 15 ngày, Lý
Thường Kiệt có mặt tại cửa biển Nhật Lệ (Quảng Bình) - nơi tập trung của
thủy quân Chiêm Thành. Một cuộc đụng độ xảy ra, Lý Thường Kiệt dễ
dàng bẻ gãy tuyến phòng thủ thứ nhất của địch. Sau 19 ngày kể từ khi rời
Thăng Long, quân Đại Việt đã kéo tới Quy Nhơn. Tướng Chiêm là Bố Bì
Đà La dàn trận trên bờ sông Tu Mao chặn đánh. Lý Thường Kiệt chém đầu
tướng rồi vượt qua sông Tu Mao, thẳng tiến đến kinh đô Chiêm Thành.
Tính ra ngài chỉ cần 26 ngày để từ kinh đô nước mình qua kinh đô nước
bạn. Vua Chế Củ trong đêm mang vợ con chạy trốn. Lý Thường Kiệt sau
khi đánh phá Chiêm Thành đã đuổi Chế Củ ra tới tận biên giới Chân Lạp và
bắt sống tại đây. Đến tháng Bảy, đoàn quân Nam chinh chiến thắng trở về.
