TRUYỆN NGÔ XÁN
Ngô Xán tự Khổng Hưu, người huyện Ô Trình quận Ngô.
Ngô lục chép: Xán sinh được mấy tuổi, có người đàn bà ở huyện Cô
Thành
thấy Xán, bảo mẹ Xán rằng: “Thằng này có cốt của khanh
tướng”.
Vào lúc Tôn Hà làm huyện trưởng, Xán làm viên quan nhỏ, Hà rất cho là
lạ. Sau đó Hà làm Tướng quân, được tự chọn trưởng lại, cử Xán làm Khúc
A Thừa, chuyển làm Trưởng sử, làm việc có công tích. Dẫu xuất thân hèn
kém nhưng cùng sánh vai nổi danh với người cùng quận là bọn Lục Tốn,
Bốc Tĩnh. Tôn Quyền làm Xa kị tướng quân, gọi làm Chủ bạ, ra làm Sơn
Âm Lệnh, lại về làm Tham quân hiệu úy.
Năm Hoàng Vũ thứ nhất, cùng với bọn Ngô Phạm, Hạ Tề đem quân
thuyền chống tướng Ngụy là Tào Hưu ở Động Khẩu. Gặp lúc trời có gió
lớn, các thuyền đứt mất dây buộc, trôi nổi vào bờ, bị quân Ngụy thu được,
có cái nghiêng lật chìm đắm, riêng thuyền lớn là vẫn còn, quân sĩ giữa nước
níu dây kêu cứu, các quan tướng khác sợ thuyền chìm lật, đều lấy qua mâu
chặt đứt không chịu cứu. Riêng Xán cùng Hoàng Uyên sai người trên
thuyền đến cứu họ, tả hữu cho là thuyền nặng tất chìm vỡ, Xán nói:
“Thuyền chìm thì nên cùng chết thôi! Người ta khốn cùng, sao lại bỏ mặc
được”! Hơn trăm người được Xán, Uyên cứu sống.
Về, chuyển làm Cối Kê Thái thú, gọi kẻ sĩ ở ẩn là Tạ Đàm làm Công tào,
Đàm lấy cớ bệnh không đến, Xán bảo rằng: “Ứng long
vì ưỡn bay mà
thành thần, phượng hoàng vì kêu hay mà thành quý, sao phải ẩn hình ở
ngoài trời, giấu thân ở vực sâu như thế”? Xán chiêu tập dân chúng, bái làm
Chiêu nghĩa trung lang tướng, cùng Lữ Đại đánh dẹp người Sơn Việt, vào
làm Đồn kị hiệu úy, Thiếu phủ, lại chuyển làm Thái tử thái phó. Gặp lúc hai
cung sinh biến, nói lời thẳng thắn, chia rõ phận trưởng thứ, muốn sai Lỗ
Vương là Bá ra đóng đồn ở Hạ Khẩu, lệnh Dương Lan không được làm
quan Lệnh tại vùng kinh đô. Lại nhiều lần đưa tin tức nói với Lục Tốn, bấy
