CÔNG TÔN TOẢN TRUYỆN
Công Tôn Toản tự Bá Khuê, người huyện Lệnh Chi quận Liêu Tây. Lệnh
âm lang định phiên. Chi âm kì nhi phiên. Làm Môn hạ Thư tá trong quận.
Có dáng vẻ đẹp, tiếng nói lớn, Hầu Thái thú kính trọng, gả con gái cho
Toản, Điển lược viết: “Tính Toản nhanh nhẹn, hễ bàn việc gì không chịu
nói trước, thường tổng kết các việc lại sau cùng, không có chỗ sai sót, quan
Thái thú khen tài của Toản”.
Sai đến nhà Lư Thực ở Trác Quận đọc sách kinh, rồi làm quan trong
quận ấy. Lưu Thái thú làm việc mắc lỗi bị gọi đến phủ Đình úy, Toản làm
người đánh xe, tự thân chăm sóc. Đến lúc Lưu Thái thú dời đến quận Nhật
Nam, Toản sắm sửa gạo thịt, ở tại huyện Bắc Mang cúng tế người trước,
nâng chén rượu chúc nói: “Trước làm người con, nay làm bầy tôi, nay đến
quận Nhật Nam. Quận Nhật Nam khí chướng, chỉ sợ không về được, nay
cùng người quen từ biệt ở đây”. Lại bái lạy rùm rụp rồi đứng dậy, bấy giờ
người ta thấy vậy chẳng ai không than thở. Lưu lại được tha về. Toản vì cử
Hiếu liêm mà làm quan Lang, bái làm Liêu Đông thuộc quốc Trưởng sử.
Thường dẫn mấy chục quân kị đi ra biên giới, thấy mấy trăm quân kị người
Tiên Ti,
Toản bèn lùi về giữa ngôi đình trống, hẹn quân kị đi theo nói:
“Nay nếu không xông ra tất chết hết vậy”. Toản liền tự cầm mâu, đao có
hai lưỡi nhảy ra đâm quân Hồ,
giết chết mấy chục người, cũng giết
được nửa quân kị đi theo trong bọn chúng, bèn thoát được. Người Tiên Ti
sợ hãi, sau không dám vào lại biên giới. Chuyển làm Trác Lệnh. Giữa năm
Quang Hòa, giặc vùng Lương Châu nổi dậy, phát ba nghìn quân đột kị của
vùng U Châu, lấy Toản làm Đô đốc trông coi, sai đem quân đi. Quân đến
giữa huyện Kế, người quận Ngư Dương là Trương Thuần dụ người Ô Hoàn
ở quận Liêu Tây là bọn Khâu Lực Cư làm phản, cướp bóc giữa huyện
Kế, tự xưng Tướng quân,
Cửu châu Xuân thu viết: “Thuần tự hiệu Di thiên Tướng quân, An Định
Vương”. bắt quan dân, đánh các thành của quận Hữu Bắc Bình, thuộc quốc
Liêu Đông, chỗ đi qua đều phá hoại. Toản dẫn bộ tướng đuổi đánh bọn
