Huyền sử về Bà Đen thật vô cùng cảm động. Hiểu qua sự tích theo
mẫu dã sử, có vẻ như một huyền thoại hoang đường và thật ý vị, hẳn người
người đều khâm phục. Rồi dầu không tin tưởng, vẫn đem lòng mến mộ vì
sự tích rất thâm thúy, đủ để làm gương cho người đời.
Tương truyền : ngày xưa, núi Bà Đen gọi là núi Một. Trên núi có
tượng Phật đá rất linh. Tin đồn dần dần lan truyền khắp xa gần.
Nhưng bấy giờ đường sá hãy còn sầm uất, rừng rậm bao quanh, cọp
beo khá nhiều. Đường đi lên núi khó khăn. Thập phương bá tánh vì lòng tín
ngưỡng quá nhiệt thành, bất chấp mọi gian lao nguy hiểm, hiệp nhau dọn
đường lên cúng Phật. Mỗi lần lên núi, phải hiệp đoàn với nhau mà đi cho
đông đảo, để tránh tai nạn thú dữ đón đường.
Tại Trảng Bàng, có cô gái tên Lý Thị Thiên Hương thông thạo văn
chương, lại biết ít nhiều võ nghệ, mỗi ngày rằm hay lên núi lễ Phật. Tuy
diện mạo cô đen đúa, nhưng duyên dáng và tài năng khiến được lòng người
say đắm. Chàng trai làng là Lê Sĩ Triệt đem lòng thầm yêu trộm nhớ. Cũng
như nàng Lý Thị Thiên Hương, chàng Lê Sĩ Triệt văn hay võ giỏi, có tiếng
trong vùng.
Giữa lúc cùng chàng ấp ủ mộng lòng cùng ai, ngờ đâu còn có một con
trai của một viên quan để ý đến Lý Thị Thiên Hương, quyết tìm cách bắt
cóc cô về làm thiếp. Đem tiền bạc quyền quý cám dỗ không xong, hắn bèn
sai một tên thuộc hạ dùng võ lực bắt nàng cho kỳ được.
Lý Thị Thiên Hương bị tên côn đồ đón vây bắt. Giữa lúc nguy khốn,
chàng Lê Sĩ Triệt xông ra giải cứu, đánh đuổi tên côn đồ tẩu thoát.
Nàng cảm động tạ ơn chàng rồi về nhà thuật chuyện cho cha mẹ rõ.
Để đáp ân sâu, cha mẹ nàng hứa gả nàng cho chàng. Được lời như cổi tấc
lòng, chàng Lê Sĩ Triệt hân hoan.
Nhưng đang buổi bấy giờ giặc giã dấy lên, làm trai há đắm say tình mà
quên nhiệm vụ. Nhân khi Võ Tánh đứng ra chiêu binh chống Tây Sơn, Lê
Sĩ Triệt tòng quân.
